آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بعضى از مفسّران این عبارت را به معنى نفرين مظلوم درباره ظالم گرفته اند؛ و بعضى به معنى سبّ و دشنام، و بعضى به معنى شكايت بردن پيش قاضى، و يا افشا كردن ظلم ظالم نزد مردم در غيبت و حضور؛ ولى تناسب حكم و موضوع ايجاب مى كند كه مُجاز بودن اين امور در مسير دفع ظلم و جلب حمايت مردم در برابر ظالم است؛ بنابراين مناسب است كه مسأله «سبّ» نسبت به ظالمان را منحصر به جائى كنيم كه عاملى براى نهى از منكر و مبارزه با ظلم گردد.

قرآن در سوره نساء مى فرمايد: (خداوند دوست ندارد كسى با سخنان خود، بديها[ى ديگران] را اظهار كند؛ مگر آن‌ كس كه مورد ستم واقع شده باشد. خداوند، شنوا و دانا است)؛ «لايُحِبُّ اللهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلّا مَنْ ظُلِمَ وَ كانَ اللهُ سَميعاً عَليماً».
در اين كه منظور از «جهر به سوء»؛ (آشكار كردن بدى ها) چيست؟ بعضى از مفسّران آن را به معنى نفرين مظلوم درباره ظالم گرفته اند؛ و بعضى به معناى سبّ و دشنام، و بعضى به معناى شكايت بردن پيش قاضى، و يا افشا كردن ظلم ظالم نزد مردم در غيبت و حضور [گرفته‌ اند]. ولى تناسب حكم و موضوع ايجاب مى كند كه مُجاز بودن اين امور در مسير دفع ظلم و جلب حمايت مردم در برابر ظالم است؛ بنابراين مناسب است كه مسأله سبّ و دشنام نسبت به ظالمان را منحصر به جائى كنيم كه عاملى براى نهى از منكر و مبارزه با ظلم و فساد گردد.
جمله: «وَ كانَ اللهُ سَميعاً عَليماً» هم به مستثنى مى خورد و هم به مستثنى منه. يعنى هم هشدارى است به افرادى كه غيبت مى كنند بى‌ آن‌ كه مظلوم واقع شده باشند؛ و هم هشدارى است به مظلومان كه از حد تجاوز نكنند، و رعايت عدل و انصاف را بنمايند. قابل توجّه اين كه در اينجا روى «سميع» و «عليم» تكيه شده؛ چون از سخنان بد و نيّاتى كه انگيزه آن است بحث کرده و مى فرمايد: خدا اين سخنان را مى شنود و از نيّات گويندگان آن آگاه است.
امّا اين كه بعضى گفته اند مفهوم آيه اين است كه اگر كسى مثلا به انسان بگويد: اى زناكار! متقابلاً جايز است همان نسبت را به او داد، اشتباه بزرگى است؛ چرا كه در مقابل ظلمِ ظالم بايد احقاق حق كرد؛ نه اين كه مرتكب ظلم ديگرى شد، بايد نهى از منكر و دفع شر ظالم نمود، نه اين كه منكر ديگرى را مرتكب شد و ظالم ديگرى پرورش داد! به هر حال آيه گواه بر اين است كه اسلام نمى‌ گويد مردم در برابر ظلم ظالمان سكوت كنند. درست برخلاف گفتار نادرستى كه به حضرت مسيح(عليه السلام) نسبت داده اند كه اگر به گونه راستت سيلى زدند گونه چپ را بگير تا بر آن هم سيلى بزنند!!(1)