آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

انحصار علم الهی به حالات جنین منافاتی با علم کنونی بشر ندارد؛ زیرا علم بشر به چنین اموری «علم با واسطه و ابزار» است؛ در حالی که علم خدا به این امور«علم بی واسطه، غیبی و یا حضوری» است و علم «حضوری» خدا به حالات جنین انحصاری است. ضمن اینکه منظور از «آنچه درون رحمها است»، فقط جنسیت جنین نیست و صدها راز دیگری درباره جنین وجود دارد که فقط خداوند از آنها اطلاع دارد، مانند علم به سعادت و شقاوت او  و... .

آيه شريفه 34 سوره لقمان، علم و آگاهى در مورد پنج چيز را مختص خدا مى داند. به اين آيه شريفه توجّه كنيد: «إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِى الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِى نَفْسٌ مَّاذَا تَكْسِبُ غَداً وَمَا تَدْرِى نَفْسٌ بِأَىِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ»؛ (آگاهى از [زمان قيام] قيامت مخصوص خداست، و او باران را نازل مى كند، [و از نزول دقيق آن آگاه است] و آنچه را كه در رحمها [ى مادران] است مى داند، و هيچ كس نمى داند فردا چه به دست مى آورد، و هيچ كس نمى داند در چه سرزمينى مى ميرد؟ خداوند [نسبت به همه اين امور] دانا و آگاه است).
همان گونه كه در آيه فوق آمده، علم به پنج چيز از جمله جنين درون شكم مادران انحصاراً در اختيار خداست؛ درحالیکه امروزه متخصّصان سونوگرافى با استفاده از دستگاههاى مدرن، پسر يا دختر بودن جنين را تشخيص مى دهند! اين مطلب با آيه فوق چگونه جمع مى شود؟
در پاسخ اين سؤال مى گوييم:
اولا: علم بشر به چنین اموری «علم با واسطه و ابزار» است و متوقف بر گذشت مدتی از تشکیل جنین و عکس گرفتن از آن و مشخص بودن برخی خصوصیات از جمله برخی اعضای جنین در عکس می باشد و آنها هرگز از روی غیب نمی توانند بگویند جنین دختر است یا پسر؛ در حالیکه علم خداوند به جنسیت جنین قبل از تشکیل جنین نیز وجود داشته و بر اساس اراده او جنین از نطفه تشکیل می گردد و تحولات پى در پى و شگفت‏ انگيز را طی می کند(1)؛ لذا این اطلاعات ناقص بشر لطمه ای بر اختصاص «علم غیبی و بی واسطه» برای خداوند در این امور نمی زند؛ آنچه در این آیه به عنوان ویژگی انحصاری خداوند مطرح شده، اطلاع غیبی آن ذات مقدس از این امور است و غیب دانی در اصطلاح قرآن و حدیث، شناختی است که به کمک اسباب عادی و حواس پنج گانه حاصل نمی گردد.(2)
ضمن اینکه اطلاع با واسطه و با کمک ابزار از این امور، چیزی نیست که فقط در زمانه ما و با پیشرفت دانش ها امکان پذیر شده باشد. بلکه چنین اطلاع با واسطه ای در همه اعصار و قرون برای همگان میسر بوده است؛ در همه اعصار و قرون این امکان فراهم بود که با دریدن شکم زنان باردار و بیرون کشیدن جنین آنها از ماهیّت جنین آگاه شد. امّا هیچگاه این «علوم اکتساب شده با ابزار و مقدمات»، قابل مقایسه با «علم حقیقی، بی واسطه و حضوری» خداوند نیست. علم خداوند به اموری خارج از ذات خویش مثل علم ما به وجود خویش است؛ علمی بی واسطه و حضوری. ما برای علم به امور خارج از وجود خویش نیاز به حواس، ابزار، مقدمات، پی گیری و تحقیق داریم؛ یعنی ما باید این علم را با کمک حواس و ابزار کسب کنیم در حالی که این علوم بدون هیچ مقدمه ای برای کسب آنها در خزانه علم الهی موجود است.
ثانیا: منظور از «آنچه درون رحمها است»، فقط جنسیت جنین نیست و صدها راز ناگشوده دیگری درباره جنین وجود دارد که فقط خداوند از آنها اطلاع دارد. با وجود تمام پیشرفت های علمی معاصر، باز هم اطلاعاتی حول محور این موضوعات وجود دارد که هیچ وقت از حوزه اختصاصی علم الهی خارج نمی شوند. برای مثال می بینیم که امروزه به کمک فناوری سونوگرافی می توان برخی از خصوصیات جنین را در رحم تشخیص داد. خصوصیاتی همچون جنسیت، اندازه و میزان رشد ماهانه، سلامت یا عدم سلامت برخی از اعضای جنین و... . اما علم به جنین، منحصر در این موارد نیست و شامل تمامی حالات و ویژگی‌های جسمی و روحی جنین می گردد. آیا سونولوژیست ها می توانند خصوصیانی چون زشتی و زیبایی، سخاوتمندی و بخل ورزی‌، سعادت و شقاوت جنین و اموری از این دست را تشخیص دهند؟
در این آیه و درباره جنین در رحم از موصول «ما»؛(آنچه) استفاده شده است نه موصول «من»؛(چه کسی). یعنی آیه این گونه است: «وَ يَعْلَمُ ما فِي الْأَرْحام‏» نه این گونه: «وَ يَعْلَمُ من فِي الْأَرْحام‏». تفاوت این دو در این است که «من» برای انسان و «ما» برای غیر انسان به کار می رود. با توجه به این تفاوت معنایی این دو موصول می گوییم اگر از موصول «من» استفاده می شد، اشكال پیش می آمد كه هر متخصص جنین شناسی می تواند آن را بداند و یا به وسیله اشعه ی برق و امواج و... ممكن است پسر و دختر بودن را تشخیص داد. ولی حالا كه موصول «ما» به کار رفته، شامل مواردی چون زشتی و زیبایی و سعادت و شقاوت و طولانی بودن عمر و كوتاهی آن و زیادی رزق و كم بودن آن و خصوصیات اخلاقی جنین نیز می شود. خصوصیاتی كه از همان وقتی كه جنین در شكم مادر است تعیین می گردد و ـ غیر از اطلاع خداوند از چنین غیبی ـ كیست كه بتواند از مشاهده چنین جنینی از خصوصیات آن آگاه گردد؟(3) چنین جزئیاتی و هزاران هزار اطلاعات جزئی دیگر همه از اموری هستند که اطلاع از آنها منحصر به علم الهی است.
امام علی(علیه السلام) در تبیین آیه مربوطه می فرماید: «فَیَعْلَمُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ مَا فِی الْأَرْحَامِ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَ قَبِیحٍ أَوْ جَمِیلٍ وَ سَخِیٍّ أَوْ بَخِیلٍ وَ شَقِیٍّ أَوْ سَعِیدٍ وَ مَنْ یَكُونُ فِی النَّارِ حَطَباً أَوْ فِی الْجِنَانِ لِلنَّبِیِّینَ مُرَافِقاً فَهَذَا عِلْمُ الْغَیْبِ الَّذِی لَا یَعْلَمُهُ أَحَدٌ إِلَّا اللَّهُ وَ مَا سِوَى ذَلِكَ فَعِلْمٌ عَلَّمَهُ اللَّهُ نَبِیَّهُ(صلی الله علیه وآله) فَعَلَّمَنِیهِ»(4)؛ (خداوند سبحان، از آنچه در رحم مادران است، از پسر یا دختر، از زشت یا زیبا، سخاوتمند یا بخیل، سعادتمند یا شقى آگاه است، و از آن كسى كه آتش گیره آتش جهنّم است یا در بهشت، همسایه و دوست پیامبران(علیهم السلام) است از همه اینها آگاهى دارد. این است آن علم غیبى كه غیر از خدا كسى نمى داند. جز اینها علومى است كه خداوند به پیامبرش تعلیم داده و او به من آموخته است).
پیش بینی پزشکان از زمان مرگ برخی بیماران لاعلاج نیز با چنین پرسش هایی رو به روست. آیا هیچ پزشکی می تواند به صورت قطعی پیش بینی کند که فلان بیمار که از فلان بیماری لاعلاج رنج می برد و فقط یک ماه دیگر زنده است، همین امروز و به محض بیرون رفتن برای قدم زدن در پارک بر اثر سانحه رانندگی یا ایست قلبی یا هزاران علت دیگر جانش را از دست ندهد؟ آیا وضعیت بیمارانی که به رغم پیش بینی های پزشکان توانسته اند از بند سخت ترین و غیرقابل معالجه ترین بیماری ها برهند و سال های سال زنده بمانند، خود ناقض اطمینان به چنین پیش بینی های ظنی نیست؟
همه این حقایق نشان می دهد، اطلاع انسان از این امور به علم اجمالی است اما علم تفصیلی و جزئیات دقیق آن تنها در اختیار خداوند است. علمی حضوری که به صورت غیبی و کاملا بی واسطه از سوی آن وجود مقدس به پدیده ها تعلق می گیرد.