آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

روايات متعدّدى از طرق شيعه و اهل سنّت به ما رسيده كه در همه آنها تأكيد شده است كه به هنگام فرستادن صلوات بايد عبارت «آل محمّد(ص)» ذكر شود. مثلا در «الصواعق» ابن حجر آمده است كه پيامبر(ص) فرمود: «هرگز صلوات ناقص و ناتمام بر من نفرستيد! عرض كردند: صلوات ناقص و ناتمام چيست؟ فرمود: اينكه فقط بگوئيد: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد» سپس امساك كنيد؛ بلكه بگوئيد: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آل مُحَمَّد»».

روايات متعدّدى از طرق شيعه و اهل سنّت به ما رسيده و در همه آنها تأكيد شده است كه به هنگام فرستادن صلوات بايد آل محمّد(عليهم السلام) ذكر شوند كه ما در اينجا به ذكر چند روايت از طرق اهل سنّت، بسنده مى كنيم:
در «الدّر المنثور» از «صحيح بخارى»، «مسلم»، «ابو داود»، «تِرمِذى»، «نسائى»، «ابن ماجه»، «ابن مردويه» و گروه ديگرى از «كعب بن عجره» نقل شده كه مردى خدمت پيامبر(صلى الله عليه وآله) عرض كرد: «أَمَّا السَّلَامُ عَلَيْكَ فَقَدْ عَلِمْنَاهُ فَكَيْفَ الصَّلَاةُ عَلَيْكَ»؛ (سلام بر تو را مى دانيم چگونه است، امّا صلوات و درود بر تو بايد چگونه باشد؟) پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود بگو: «أَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى آلِ إِبْراهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ. أَللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ».
نويسنده تفسير «الدّر المنثور» اضافه بر حديث فوق، هيجده حديث ديگر نقل كرده كه در همه آنها تصريح شده كه «آل محمّد» را بايد به هنگام صلوات ذكر كرد؛ اين احاديث از كتب مشهور و معروف اهل سنّت از گروهى از صحابه از جمله ابن عبّاس، ابوسعيد خُدرى، ابوهريره، طلحه، ابو مسعود انصارى، بريده، ابن مسعود، كعب بن عجره و اميرمؤمنان على(عليه السلام) نقل شده است.(1)
در «صحيح بخارى»(2) روايات متعدّدى در اين زمينه نقل شده و در «صحيح مسلم»(3) نيز، دو روايت آمده است و جالب اين كه در «صحيح مسلم» با آن كه در احاديث فوق چند بار «محمّد و آل محمد» با هم ذكر شده، عنوانى را كه براى اين باب انتخاب كرده «باب الصّلاة على النّبى صلّى اللّه عليه و سلّم» (بدون ذكر آل) مى باشد!
اين نكته نيز لازم به يادآورى است كه در بعضى از روايات اهل سنّت و بسيارى از روايات شيعه، حتّى كلمه «عَلَى» ميان «محمّد و آل محمّد» فاصله نشده است و كيفيّت صلوات به اين صورت است: «اَلّلهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».
اين سخن را با حديثى از «الصواعق» ابن حجر(4) پايان مى بريم. او نقل مى كند كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) فرمود: «لاَتُصَلُّوا عَلَىَّ الصَّلَاةَ الْبَتْرَاءَ! فَقَالُوا: وَ مَا الصَّلَاةُ الْبَتْرَاءُ؟ قَالَ: يَقُولُونَ: «أَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ» وَ تُمْسِكُونَ؛ بَلْ قُولُوا: أَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»؛ (هرگز صلوات ناقص و ناتمام بر من نفرستيد! عرض كردند: صلوات ناقص و ناتمام چيست؟ فرمود: اينكه فقط بگوئيد: «أَللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ» سپس امساك كنيد؛ بلكه بگوئيد: «أَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»).
در جلد اوّل «كنز العمّال» نيز روايات متعدّدى در اين زمينه ديده مى شود.(5)