آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«عين اليقين» آن است كه انسان به مرحله شهود برسد تا با ديده بصيرت باطنِ حقائق را نظاره كند. امام علي(ع) به ذعلب يمانى فرمودند: «هرگز پروردگارى را كه نديده ام عبادت نكرده‌ام. چيزى را نديدم مگر اين كه خدا را قبل و بعد و همراه او ديدم». اين مرحله که دومين درجه از درجات يقين است و انسان را از يافتن واقعيت به كمك استدلال و خبر به وسيله ديدن بي نياز مي كند، با تزكيه و تصفيه نفس حاصل مى گردد.

«عين اليقين» آن است كه انسان به مرحله شهود برسد و در اين مرحله شخص با ديده بصيرت و باطن كه روشن تر از ديده بصر و ظاهر است، نظاره گر حقايق است؛ ذِعلب يمانى از سيد اولياء امام على(عليه السلام) سؤال كرد: «هَل رَأَيتَ رَبَّكَ؟» فرمودند: «لَم اَعبُد رَبّاً لَمْ اَرَهُ»؛ (عبادت نكردم پروردگارى را كه نديده ام). اين جواب حضرت اشاره به اين مرتبه از بصيرت دارد كه گفتم: به مراتب روشن تر از ديده بصر است و به همين مرحله اشاره دارد كه فرمودند: «رَأَى قَلبِى رَبِّى»؛ (قلب و دل من پروردگارم را ديد) و همچنين فرمودند: «مَا رَأَيتُ شَيئاً اِلَّا وَ رَأَيتُ اللهَ قَبلَهُ وَ بَعدَهُ وَ مَعَهُ»؛ (نديدم چيزى را مگر اين كه خدا را قبل و بعد و همراه او ديدم [يعنى با هر چيز سه مرتبه خدا را ديدم]). و اين مرحله با تزكيه و تصفيه نفس حاصل مى گردد، اين مرحله را تشبيه كرده اند به اين كه كسى آتش را بعينه ببيند نه اين كه با استدلال به وجود آن پى ببرد.
در عرفان اسلامى درباره «عين اليقين» چنين گويد: «درجه دوم از درجات يقين، عين اليقين است و آن بى نيازى انسان از يافتن واقعيت به كمك استدلال است و بى نيازى انسان از خبر به وسيله ديدن است و پاره شدن حجاب علم به مشاهده واقعيت است. «عين اليقين» شهود اشياء به كشف است، به همان طور كه اشياء هستند، و اين گونه مشاهده با كمك فطرت پاك و قلب سليم است و در صورت پاك شدن عالم جان از غبار گناه و كدورت شك و ترديد ميسر است، منظور از حجاب علم هم معلوم است كه گاهى انسان صورتى مطابق با واقع در ذهن خود تصور مى كند و در حالى كه شىء غائب از او است ولى در صورت حضور شىء در برابر انسان و انعكاس آن برابر شىء در قلب، اين عين اليقين است».(1)،(2)