آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مفهوم این واژه - در تمام موارد استعمال - در احادیث و آیات اين است كه چيزى يا شخصى در صورت به شكل موجود ديگرى در مى آيد بى آن كه باطن و ماهيت آن تغيير يافته باشد.

در آیه 17 سوره «مریم» می خوانیم: «فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً فَأَرْسَلْنَا الَيْها رُوْحَنَا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِيّاً» ؛ (و [مريم] حجابى ميان خود و آنها افكند [تا خلوتگاهش از هر نظر براى عبادت آماده باشد] در اين هنگام ما روح خود را به سوى او فرستاديم، و او در شكل انسانى بى‏ عيب و نقص بر مريم ظاهر شد).
«تمثل» از مادّه «مُثُول» (بر وزن عُقُول) به معناى ايستادن در برابر شخص يا چيزى است. و «مُمَثَّل» (بر وزن مُفَصّل) به شخص يا چيزى مى گويند كه به شكل شخص يا چيزى ديگرى نمايان گردد.
در روايات اسلامى و تواريخ موضوع تمثل مكرر آمده است؛ از جمله در مورد ظاهر شدن ابليس در «دارالندوه» در مقابل مشركان عرب، آن روز كه براى نابودى پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نقشه مى كشيدند، شیطان در شكل پيرمردى خيرانديش و خيرخواه ممثل شد!
همچنين ممثل شدن دنيا به صورت يك زن زيبا و دلربا در برابر على(عليه السلام) كه قدرت نفوذ در آن حضرت را نيافت، كه داستان اش معروف است.
همچنین مجسّم شدن اعمال انسان در قبر و در قيامت، هر كدام در صورت مناسبى، كه در روايات اسلامى از آن تعبير به تمثيل شده است.
مفهوم همه آنها اين است كه چيزى يا شخصى در صورت به شكل موجود ديگرى در مى آيد بى آن كه باطن و ماهيت آن تغيير يافته باشد.(1)،(2)