آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

می گویند: رجعت ظالمان با آیه 95 سوره انبیاء قابل جمع نیست؛ امّا این آیه مخصوص ظالمانى است که در این دنیا به کیفر ظلمشان هلاک شده اند. اما ستمگرانى که بدون مؤاخذه از دنیا رفته اند، برمى گردند تا کیفر عملشان را ببینند. همچنین گفته شده: ظاهر آیه 99 و 100 سوره مؤمنون، آن است که پس از مرگ، بازگشتى به دنیا نیست؛ در حالی که آیه از یک قانون کلى حکایت مى کند که قابل استثنا در برخى موارد است و دلیل آن زنده شدن بعضى از مردگان در امت هاى پیشین است. و شبهاتی امثال اینها.

منکران رجعت، شبهات و دلایلی بر انکار رجعت اقامه کرده اند که به نقد آنها می پردازیم:
شبهه اول: بازگشت ظالمان با آیه اى که مى گوید: «مردمى را که هلاکشان کردیم، بازگشت بر آنان حرام است»(1) چگونه قابل جمع است؟ این آیه، با قاطعیت رجوع آنان را نفى مى کند.
پاسخ: این آیه مخصوص ظالمانى است که در این دنیا به کیفر ظلمشان هلاک شده اند که آنان بر نمى گردند. اما ستمگرانى که بدون مؤاخذه از دنیا رفته اند، برخى برمى گردند تا کیفر عملشان را ببینند، سپس در آخرت هم به عذاب شدیدتر گرفتار مى شوند. پس آیه ارتباطى به بحث رجعت ندارد.
شبهه دوم: ظاهر آیه اى که مى فرماید: «حَتّى إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ کَلاّ إِنَّها کَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها وَمِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ»؛ (وقتى مرگ یکى از آنان مى رسد، مى گوید: خدایا مرا برگردانید تا کار نیک انجام دهم. هرگز! این سخنى است که مى گویند و پس از مرگشان برزخى است تا روز قیامت)(2) آن است که پس از مرگ، بازگشتى به دنیا نیست.
پاسخ: آیه از یک قانون کلى حکایت مى کند که قابل استثنا در برخى موارد است و دلیل آن زنده شدن بعضى از مردگان در امت هاى پیشین است. اگر عدم بازگشت به دنیا یک قانون و سنت کلى و استثنا ناپذیر بود، بازگشت برخى به دنیا با عموم آیه تناقض داشت. این آیه هم مثل سنت هاى دیگر الهى در مورد انسان است و مى رساند که طبیعتاً پس از مرگ، حیاتى نیست تا قیامت و این منافاتى ندارد که در بعضى موارد به خاطر مصالح برتر، رجعتى صورت بگیرد.
 شبهه سوم: استدلال به رجعت، مبتنى بر این است که آیه «و َیَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّة فَوْجاً...»(3) را حاکى از وقوع حادثه پیش از قیامت بدانیم. ولى ممکن است آیه، در باره حادثه اى در روز قیامت باشد که قبل از آیه «وَیَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ»(4) ذکر شده و طبیعى آن بود که پس از آن ذکر شود و مراد از فوجى از هر امت، گروهى از ستمگران و سران آن اقوام باشند.
پاسخ:اولاً: بر فرض آنکه آیه «وَ یَوْمَ نَحْشُرُ...» حکایت گر واقعه اى در روز قیامت باشد، تقدم آن بر آیه نفخ صور، اختلالِ بى دلیل در آهنگ کلام است.
ثانیاً: ظاهر آیات مى رساند که دو روز وجود دارد: یکى روزى که از هر امتى گروهى زنده مى شوند و دیگرى روزى که در صور دمیده مى شود. این که آن روز را از متمم هاى روز قیامت بشماریم، لازمه اش آن است که آن دو روز، یک روز باشد و این خلاف ظاهر آیات است.(5)(6)