آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

برخی از آیات مثل «و یوم نحشر من کل أمة فوجا...» که به زنده شدن گروهى از تکذیب کنندگان قبل از قیامت تصریح کرده، همچنین وقوع رجعت در أمت های پیشین، و روایاتی که می گوید هر چه در امت هاى پیشین بوده، در این امت هم خواهد بود، و... به روشنی بازگشت حیات به دو گروه از نیکان و بدان پس از ظهور امام مهدى(ع) و پیش از قیامت را ثابت می کند.

دلیل بر وقوع رجعت این آیه است:
«وَإِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ اْلأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ وَیَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّة فَوْجاً مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیاتِنا فَهُمْ یُوزَعُونَ»(1)؛ (و هنگامى که فرمان عذاب آنها رسد (در آستانه رستاخیز) جنبنده اى را از زمین براى آنان بر مى آوریم که با آنان تکلّم مى کند (و مى گوید) که مردم به آیات ما ایمان نمى آورند. روزى که ما از هر امتى گروهى را از کسانى که آیات ما را تکذیب مى کردند محشور مى کنیم و آنان را نگه مى داریم تا به یکدیگر ملحق شوند).
از مفسران کسى شک ندارد که آیه اول مربوط به حوادث قبل از روز قیامت است، از پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) هم روایت است که بیرون آمدن جنبنده از زمین از علایم قیامت است، جز این که میان مفسران اختلاف نظر است که مقصود از «دابّة الأرض» (جنبنده زمین) کیست و چگونه بیرون مى آید و چگونه حرف مى زند و مطالب دیگر که نیازى به طرح آنها نیست.
مسلم روایت کرده است که پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: «قیامت برپا نمى شود تا آنکه ده نشانه پدید آید: فرو رفتن زمین در مشرق، در مغرب و در جزیرة العرب، دود، دجّال، دابّة الأرض، یأجوج و مأجوج، طلوع خورشید از مغرب و آتشى که از قعر عدن بیرون مى آید و مردم را مى کوچاند.»(2)
سخن در آیه دوم است. حق آن است که آیه ظهور دارد در حوادث پیش از قیامت، چرا که آیه، بیانگر زنده شدن گروهى از هر جماعت است. یعنى همه برانگیخته نمى شوند، روشن است که زنده شدن در قیامت مربوط به همه است نه برخى.
خداوند مى فرماید: «روزى است که کوه ها را جابه جا مى کنیم و زمین را آشکار و مسطح مى بینى و همه آنان را بر مى انگیزیم و احدى از آنان را فروگذار نخواهیم کرد»: «...وَحَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً».(3)
آیا پس از این بیان صریح، مى توان آیه مورد بحث را به روز رستاخیز و قیامت
تفسیر کرد؟ دو قرینه دیگر هم هست که ظرف زمانى حادثه را بیان مى کند:
اول: آیه پیش از آن یکى از علایم قیامت را که خروج جنبنده زمین است براى مردم بیان مى کند، طبیعى آن است که زنده شدن گروهى از مردم به همین مسأله مربوط باشد.
دوم: در همان سوره در آیه 87 یعنى پس از سه آیه، سخن از قیامت و دمیده شدن در صور و وحشت همه اهل آسمان ها و زمین است و این نشان مى دهد که حوادث پیش از آن مربوط به قبل از آن روز است و زنده شدن گروهى از تکذیب کنندگان آیات خدا حتماً پیش از قیامت رخ خواهد داد و از علایم آن روز است و در وقتى پدید خواهد آمد که جنبنده اى از زمین بیرون مى آید و با مردم حرف مى زند.
شگفت از سخن فخررازى که مى گوید: زنده شدن گروهى از هر امت پس از برپایى قیامت واقع خواهد شد.(4) این سخن بى اساس است و ترتیب و پیوند آیات با هم آن را نفى مى کند و بر اعتقاد شیعه که آیه مربوط به پیش از قیامت است تأکید مى کند. به علاوه، زنده شدن گروهى از مردم با اعتقاد به حیات مجدد همه انسان ها در قیامت ناسازگار است. آرى، آیه از حشر دروغگویان سخن مى گوید، اما رجعت گروهى دیگر از صالحان برعهده روایات رجعت است. قرآن در باره کیفیت وقوع رجعت و خصوصیات آن چیزى نگفته است، مثل برزخ و حیات برزخى.
وقوع رجعت در امت هاى پیشین، وقوع آن را در این امت نیز تأیید مى کند.
ابوسعید خدرى روایت کرده است که پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود:
«شما وجب به وجب و ذراع به ذراع از سنت هاى پیشینیان پیروى خواهید کرد، حتى اگر آنان وارد سوراخ سوسمارى هم شده باشند، شما نیز چنین خواهید کرد. گفتیم: دنباله روى از یهود و نصارا اى رسول خدا؟ فرمود: پس کى؟»(5)
و نیز به روایت ابوهریره، پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود:
«قیامت برپا نخواهد شد مگر آنکه امت من مثل امت هاى گذشته وجب به وجب و ذراع به ذراع گرفتار خواهند شد. گفتند: یا رسول الله، مثل ایرانیان و رومیان؟ فرمود: مگر مردم جز آنانند؟(6) صدوق نیز روایت کرده است که پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود:
«هر چه در امت هاى گذشته بوده، در این امت هم همانند آن خواهد بود، گام به گام و مو به مو.»(7)
از آنجا که رجعت در امت هاى گذشته از حوادث مهم بوده، پس باید مانند آن در این امت هم به دلیل همگونى و مشابهت پیش آید.
مأمون عباسى از حضرت رضا(علیه السلام) در باره رجعت پرسید. آن حضرت جواب فرمود: حق است، در امت هاى گذشته هم بوده، قرآن هم از آن سخن گفته و پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) هم فرموده است: در این امت، هر چه در امت هاى پیشین بوده خواهد بود، گام به گام وموبه مو.(8)
این حقیقت رجعت و دلایل آن است. معتقدان به آن هم بیش از این ادعایى ندارند و خلاصه اش بازگشت حیات به دو گروه از نیکان و بدان پس از ظهور امام مهدى(علیه السلام) و پیش از قیامت است و آن را جز کسى که به دلایل آن دقت نکند، انکار نمى کند.(9)(10)