آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

عصمت موجب سلب قدرت از انجام گناه نمى گردد. فرد معصوم به خاطر تقواى بالا یا علم شکست ناپذیر نسبت به پیامد گناه و یا شناخت کامل از عظمت خالق، اقدام به انجام کار خلاف نمى کند، هر چند اگر بخواهد مى تواند مانند دیگران مبدأ فساد و گناه باشد و آیاتی از قرآن مثل «إن لم تفعل» در آیه ابلاغ که تصریح می کند پیامبر با داشتن عصمت، قادر بر ترک رسالت مى باشد، این مطلب را تایید می کند.

عصمت را خواه مرحله ى کامل از تقوا بدانیم، یا آن را معلول علم شکست ناپذیر نسبت به عواقب گناه تصور کنیم، و یا آن را بازتاب تکامل شناخت نسبت به مقام ربوبى قلمداد نماییم، هرگز عصمت موجب سلب قدرت و توانایى از انجام گناه نمى گردد؛ و انسان معصوم، مى تواند یکى از دو طرف کار را برگزیند.
درست است که هیچ فرد عاقلى به سیم لخت برق دست نمى زنـد، و یا باقیمانده ى غـذاى بیمـار مبتلا بـه جـذام و سـل را نمى خـورد ولى در عیـن حــال آنچنـان نیست که قدرت بر این کـار را نداشتـه باشد، بلکه او با توجه به پیامدهاى کار، ترک را بر فعل ترجیح مى دهد و در طول زندگى گرد چنین کارها نمى رود؛ ولى انجام نـدادن، مطلبى اسـت و نداشتن قـدرت بر عـدم آن، مطلبى دیگر.
و به دیگر سخن: صدور یک چنین کار از انسان هاى عاقل و علاقمند به سلامت خود، به صورت محال عادى در مى آید، نه محال عقلى؛ و تفاوت میان این دو محال بسیار روشن است، در اولى امکان انجام فعل محفوظ است هر چند تحقق نمى پذیرد، ولى در دومى فعل، امکان انجام ندارد. و براى تقریب یادآور مى شویم: صدور کار قبیح از خدا امکان پذیر است مثلاً خدا مى تواند افراد مطیع و فرمان بردار را به دوزخ بفرستد در حالى که هرگز این کار را انجام نمى دهد، اقتضاى صفت حکیمانه این است کـه به مطیع پاداش دهـد نه کیفر.
بنابر این، «انجام ندادن فعل» گواه بر عدم توانایى نیست، فرد معصوم به خاطر تقواى والا یا علم شکست ناپذیر از پیامد گناه و یا شناخت کامل از عظمت خالق، اقدام به انجام کار خلاف نمى کند، هر چند که اگر بخواهد مى تواند مانند دیگران مبدأ فساد و گناه باشد.
نظر قرآن مجید:
در این مورد مى توان از آیه ى یاد شده ى در زیر، نظر قرآن را به دست آورد:
«...وَ اجْتَبَیْناهُمْ وَ هَدَیْناهُمْ إِلى صِراط مُسْتَقیم * ذلِکَ هُدَى اللّهِ یَهْدِى بِهِ مَنْ یَشآءُ مِنْ عِبادِهِ وَ لَوْ أَشْرَکُوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ ما کانُوا یَعْمَلُونَ».(1)
(آنان را برگزیدیم و به راه راست هدایت نمودیم، این است هدایت خدا، به وسیله ى آن، هر کس از بندگان خود را بخواهد هدایت مى کند، و اگر شرک ورزند اعمالى که انجام داده اند حبط مى گردد).
اگر فرد معصوم قادر بر انجام گناه نباشد جمله ى: «...وَ لَوْ أَشْرَکُوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ ما کانُوا یَعْمَلُونَ» که درباره ى معصومان است بى مورد مى گردد؛ زیرا فرض این است که بر هیچ گناهى اعم از شرک و غیره قادر نمى باشد.
قرآن در آیه ى «ابلاغ » مى فرماید: «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ...».(2)؛ (اى رسول خدا! آنچه به تو نازل گردیده برسان، و اگر انجام ندهى رسالت خدا را ابلاغ نکردى).
این آیه آشکارا قدرت پیامبر بر عصیان را تصریح مى کند و اینکه پیامبر با داشتن عصمت، قادر بر ترک رسالت مى باشد.(3)