آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مفسرین در مورد بروز انسان ها در برابر خداوند در قیامت بیاناتی دارند. بسیارى آنرا به معنى بیرون آمدن انسان از قبرها دانسته اند اما احتمال دارد «بروز» به معنى ظهور تمام وجود انسان و درون و برونش در صحنه قیامت است. از این رو خداوند می فرماید: «روزى که اسرار درون هر کس آشکار مى شود». در واقع این توصیف، دلیل بر تسلط خداوند بر درون و برون همگان مى باشد. از سویی تعبیر بروز و ظهور به سبب محدود بودن علم ما شکل می گیرد نه علم خداوند، زیرا برای خداوند ظاهر و باطن معنی ندارد، و برای او همه چیز ظاهر است.

مفسران در مورد بروز انسان ها در برابر خداوند در قیامت بیاناتى دارند:
بسیارى این آیه را به معنى بیرون آمدن انسان از قبرها دانسته اند.
ولى این احتمال وجود دارد که: «بروز» به معنى ظهور تمام وجود انسان و درون و برونش در آن صحنه است، همان گونه که در آیه 16 سوره «غافر» مى خوانیم: «یَوْمَ هُمْ بارِزُونَ لا یَخْفى عَلَى اللهِ مِنْهُمْ شَىْءٌ»؛ (روزى که همه آنها آشکار مى شوند و چیزى از آنان از خدا مخفى نمى ماند).
و در آیه 9 سوره «طارق» مى خوانیم:«یَوْمَ تُبْلَى السَّرائِرُ»؛ (روزى که اسرار درون هر کس آشکار مى شود).
به هر حال توصیف خداوند، در این حال به «قهّاریت» دلیل برتسلط او بر همه چیز و سیطره او بر درون و برون همگان، مى باشد.
در اینجا این سؤال پیش مى آید که: مگر چیزى در دنیا بر خدا مخفى است که در آنجا آشکار مى گردد؟ مگر خداوند از وجود مردگان در قبرها بى خبر است و یا اسرار درون انسان ها را نمى داند؟
پاسخ این سؤال با توجه به یک نکته روشن مى شود و آن این که: ما در این جهان، ظاهر و باطنى داریم و گاهى بر اثر محدود بودن علم ما، این اشتباه پیدا مى شود که خدا درون ما را نمى بیند، ولى، در جهان دیگر آن چنان همه چیز آفتابى و آشکار مى شود که، ظاهر و باطنى وجود نخواهد داشت، همه چیز آشکار است و حتى این احتمال در دل کسى پیدا نمى شود که: ممکن است چیزى از خدا مخفى مانده باشد.
به عبارت دیگر، تعبیر بروز و ظهور با مقایسه به تفکر ما است، نه با مقایسه به علم خدا.(1)