آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آیات 27 تا 29 سوره فرقان درباره یکی از مشرکان به نام «عقبه» نازل شد که به خاطر اینکه پیامبر(ص) در مهمانی او شرکت کند شهادتین را بر زبان جاری کرد، اما دوستش «أُبَىّ» او را، با این که اسلام را پذیرفته بود، مجبور کرد از اسلام برگردد و به پیامبر توهین کند و سرانجام در صف کفار جنگ بدر کشته شد و اُبَىّ هم در جنگ احد به درک واصل شد.

در آیات (27 ـ 29) سوره «فرقان» می خوانیم: «وَ یَوْمَ یَعَضُّ الظّالِمُ عَلى یَدَیْهِ یَقُولُ یا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلاً * یا وَیْلَتى لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلاً * لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّکْرِ بَعْدَ إِذْ جاءَنِی وَ کانَ الشَّیْطانُ لِلاِْنْسانِ خَذُولاً»؛ (و [به خاطر آور] روزى را که ستمکار دست خود را [از شدت حسرت] به دندان مى گزد و مى گوید: اى کاش با رسول [خدا] راهى برگزیده بودم! * اى واى بر من! کاش فلان [شخص گمراه] را دوست خود انتخاب نکرده بودم! * او مرا از یادآورى [حق] گمراه ساخت بعد از آن که [یاد حق] به سراغ من آمده بود. و شیطان همیشه خوار کننده انسان بوده است).
شأن نزول:
براى این آیات شأن نزولى نقل کرده اند که، فشرده اش چنین است:
«در عصر پیامبر(صلى الله علیه وآله) دو نفر دوست در میان مشرکان به نام «عقبه» و «أُبَىّ» بودند، هر زمان «عقبه» از سفر مى آمد غذائى ترتیب مى داد و اشراف قومش را دعوت مى کرد و در عین حال دوست مى داشت به محضر پیامبر(صلى الله علیه وآله) برسد هر چند اسلام را نپذیرفته بود.
روزى از سفر آمد و طبق معمول، غذائى ترتیب داد و دوستان را دعوت کرد، در ضمن از پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) نیز دعوت نمود.
هنگامى که سفره را گسترده و غذا حاضر شد، پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: تا شهادت به وحدانیت خدا و رسالت من ندهى، از غذای تو نمى خورم، «عقبه» شهادتین را بر زبان جارى کرد.
این خبر به گوش دوستش «اُبَىّ» رسید، پرسید: اى «عقبه»! از آئینت منحرف شدى؟
گفت: نه به خدا سوگند من منحرف نشدم، و لکن مردى بر من وارد شد که حاضر نبود از غذایم بخورد، جز این که شهادتین بگویم، من از این شرم داشتم که او از سر سفره من برخیزد بى آن که غذا خورده باشد، لذا شهادت دادم!
«أبَىّ» گفت: من هرگز از تو راضى نمى شوم مگر این که در برابر او بایستى و سخت توهین کنى!، «عقبه» این کار را کرد و مرتد شد، و سرانجام در جنگ «بدر» در صف کفار به قتل رسید و رفیقش «أُبَىّ» نیز در روز جنگ «احد» کشته شد.(1)
آیات فوق، نازل گردید و سرنوشت مردى را که در این جهان گرفتار دوست گمراهش مى شود و او را به گمراهى مى کشاند، شرح داد.
بارها گفته ایم: شأن نزول ها گرچه خاص است ولى هرگز مفهوم آیات را محدود نمى کند، بلکه، کلیّت آن شامل تمام افراد مشابه مى گردد.(2)