آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

درباره کوه در عبارت «مِنْ جِبال فِیها مِنْ بَرَد» برخی آن را کنایه از توده عظیمی از تگرگ یا ابر دانسته اند، اما ابرها مانند کوه های مرتفع زمین دارای لایه های عظیم یخی و دارای ناهمواری های زیادی در جهت فوقانی خود می باشند؛ لذا واژه جبال درباره آنها حقیقتا به کار رفته است.

خداى متعال در آیه 43 سوره «نور» مى فرماید: (و خدا از آسمان، از کوههائى که در آسمان است، دانه هاى تگرگ نازل مى کند)؛ «وَ یُنَزِّلُ مِنَ السَّماءِ مِنْ جِبال فِیها مِنْ بَرَد».
در پاسخ سوال فوق مفسران بیانات مختلفى دارند.
1 ـ بعضى گفته اند جبال: «کوه ها» در اینجا جنبه کنائى دارد، همان گونه که مى گوئیم: کوهى از غذا، یا کوهى از علم، بنابراین مفاد آیه فوق، این است که در واقع کوهى و توده عظیمى از تگرگ به وسیله ابرها در دل آسمان به وجود مى آید و از آنها بخشى در شهر و بخشى در بیابان فرو مى ریزد، و حتى کسانى مورد اصابت آن قرار مى گیرند.
2 ـ بعضى دیگر گفته اند: منظور از کوه ها، توده هاى عظیم ابر است که در عظمت و بزرگى بسان کوه است.
3 ـ نویسنده تفسیر «فى ظلال» در اینجا بیان دیگرى دارد که مناسب تر به نظر مى رسد، و آن این که: توده هاى ابر در وسط آسمان، به راستى شبیه کوه ها هستند گر چه از طرف پائین که به آنها مى نگریم صافند. اما کسانى که با هواپیما بر فراز ابرها حرکت کرده اند، غالباً با چشم خود این منظره را دیده اند که ابرها از آن سو به کوه ها و دره ها و پستى ها و بلندى هائى مى مانند که در روى زمین است و به تعبیر دیگر، سطح بالاى ابرها هرگز صاف نیست و همانند سطح زمین داراى ناهموارى هاى فراوان است و از این نظر، اطلاق نام جبال بر آنها مناسب است. (1)
بر این سخن مى توان این نکته دقیق را افزود که: به عقیده دانشمندان تَکوّن تگرگ در آسمان، به این طریق است که: قطره هاى باران از ابر جدا مى شود، و در قسمت فوقانى هوا، به جبهه سردى برخورد مى کند و یخ مى زند، سپس طوفان هاى کوبنده اى که در آن منطقه حکم فرما است گاهى این دانه ها را مجدداً به بالا پرتاب مى کند و بار دیگر این دانه ها به داخل ابرها فرو مى رود و لایه دیگرى از آب به روى آن مى نشیند که به هنگام جدا شدن از ابر، مجدداً یخ مى بندد و گاهى این موضوع چندین بار تکرار مى شود و هر زمان لایه تازه اى روى آن مى نشیند تا تگرگ به اندازه اى درشت شود که دیگر طوفان نتواند آن را به بالا پرتاب کند، اینجا است که راه زمین را به پیش مى گیرد و فرود مى آید و یا این که طوفان فرو مى نشیند و بدون مانع به طرف زمین حرکت مى کند. (2)
با توجه به این مطلب، نکته علمى که در کلمه «جبال» در اینجا نهفته است روشن تر مى شود؛ زیرا به وجود آمدن تگرگ هاى درشت و سنگین در صورتى امکان پذیر است که توده هاى ابر متراکم گردند، تا هنگامى که طوفان، دانه یخ زده تگرگ را به میان آن پرتاب مى کند مقدار بیشترى آب به خود جذب نماید و این تنها در آنجاست که توده هاى ابر بسان کوه هاى مرتفع در جهت بالا قرار گیرد و منبع قابل ملاحظه اى براى تکون تگرگ شود . (3)
در اینجا تحلیل دیگرى از بعضى از نویسندگان، مى خوانیم که خلاصه آن چنین است
«آیه مورد بحث، صریحاً به کوه هائى که از یخ یا در آنها نوعى از یخ وجود دارد (4)، اشاره مى کند و این بسیار جالب است؛ زیرا بعد از اختراع هواپیما و امکان پروازهاى بلند که دید دانش بشر را وسعت بخشید، دانشمندان به ابرهائى متشکل و مستور، از سوزن هاى یخ رسیدند که درست عنوان کوه هائى از یخ بر آنها صادق است و باز هم عجیب است که یکى از دانشمندان شوروى در تشریح ابرهاى رگبارى طوفانى، چندین بار از آنها به عنوان «کوه هاى ابر» یا «کوه هائى از برف» یاد کرده است و به این ترتیب، روشن مى شود که به راستى در آسمان کوه هائى از یخ وجود دارد. (5)