آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«خورشید» با نور عالم گیرش، نه تنها بستر موجودات را گرم و روشن مى سازد، که در تربیت گیاهان و پرورش حیوانات سهم عمده و اساسى دارد، و اصولاً هر حرکت و جنبشى در کره زمین وجود دارد، حتى حرکت بادها، امواج دریاها و جریان رودها و آبشارها ـ اگر درست دقت کنیم ـ از برکت نور آفتاب است، و اگر روزى این اشعه حیات بخش از کره خاکى ما قطع شود، در فاصله کوتاهى تاریکى، سکوت و مرگ، همه جا را فرا خواهد گرفت. «ماه» با نور زیبایش، چراغ شب هاى تار ما است، نه تنها شبروان را در بیابان ها رهبرى مى کند، بلکه روشنائى ملایمش، براى همه ساکنان زمین مایه آرامش و نشاط است. در این که میان «ضیاء» و «نور» چه تفاوتى است، مفسران گفتگوى فراوان دارند:
بعضى هر دو را مترادف و به یک معنى دانسته اند.
بعضى گفته اند: «ضیاء» که در مورد نور «خورشید» در آیه فوق به کار رفته، همان نور قوى است، اما کلمه «نور» که درباره «ماه» به کار رفته، نور ضعیف تر است.
سومین نظر در این باره این است که: «ضیاء» به معنى نور ذاتى است، ولى «نور» مفهوم اعمى دارد، که ذاتى و عرضى هر دو را شامل مى شود.
بنابراین: تفاوت تعبیر در آیه فوق، اشاره به این نکته است که: خداوند «خورشید» را منبع جوشش نور قرار داد، در حالى که نور «ماه»، جنبه اکتسابى دارد، و از «خورشید» سرچشمه مى گیرد. این تفاوت با توجه به پاره اى از آیات قرآن، صحیح تر به نظر مى رسد؛ زیرا در سوره «نوح» مى خوانیم: «وَ جَعَلَ الْقَمَرَ فیهِنَّ نُوراً وَ جَعَلَ الشَّمْسَ سِراج»؛ (و ماه را در میان آسمان ها مایه روشنائى، و خورشید را چراغ فروزانى قرار داده است)؟!(1) و در سوره «فرقان» مى خوانیم: «وَ جَعَلَ فیها سِراجاً وَ قَمَراً مُنیراً»؛ (و در میان آن، چراغ روشن و ماه تابانى آفرید)!(2) با توجه به این که «سراج» (چراغ)، نور از خودش پخش مى کند، و منبع و سرچشمه نور است، و خورشید در دو آیه فوق تشبیه به «سراج» شده است، روشن مى شود در آیات مورد بحث نیز، این تفاوت بسیار متناسب است.(3)