آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

منظور از«ظلم» در آیه تنها ستم کردن به دیگران نیست، بلکه به معنى وسیع کلمه به کار رفته و نقطه مقابل «عدالت» است. از آنجا که مقام امامت، مقام فوق العاده پر مسئولیت و با عظمتى است؛ یک لحظه گناه، نافرمانى و سوء پیشینه سبب مى گردد که لیاقت این مقام سلب گردد. لذا اهل بیت(ع) براى اثبات انحصار خلافت على(ع) به همین آیه استدلال مى کردند، اشاره به این که دیگران در دوران جاهلیت بت پرست بودند، تنها کسى که یک لحظه در مقابل بت سجده نکرد على(ع) بود.

در آیه 124 سوره «بقره» مى خوانیم: (فرمود: پیمان من [یعنى مقام امامت]، به ظالمان هرگز نخواهد رسید)؛ «قالَ لایَنالُ عَهْدِی الظّالِمینَ».
منظور از «ظلم» در جمله «لایَنالُ عَهْدِى الظّالِمِین» تنها ستم کردن به دیگران نیست، بلکه ظلم (در برابر عدل) در اینجا به معنى وسیع کلمه به کار رفته و نقطه مقابل عدالت به معنى گذاردن هر چیز به جاى خویش است.
بنابراین ظلم آن است که شخص یا کار یا چیزى را در موقعیتى که شایسته آن نیست قرار دهند.
از آنجا که مقام امامت و رهبرى ظاهرى و باطنى خلق، مقام فوق العاده پر مسئولیت و با عظمتى است، یک لحظه گناه، نافرمانى و سوء پیشینه سبب مى گردد که لیاقت این مقام سلب گردد.
لذا در احادیث مى خوانیم: امامان اهل بیت(علیهم السلام) براى اثبات انحصار خلافت بلافصل پیامبر(صلى الله علیه وآله) به على(علیه السلام) به همین آیه مورد بحث استدلال مى کردند، اشاره به این که دیگران در دوران جاهلیت بت پرست بودند، تنها کسى که یک لحظه در مقابل بت سجده نکرد على(علیه السلام) بود، چه ظلمى از این بالاتر که انسان بت پرستى کند، (1) مگر لقمان به فرزندش نگفت: «یا بُنَیَّ لاتُشْرِکْ بِاللّهِ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظیم»؛ (اى فرزندم! شریک براى خدا قرار مده که شرک ظلم عظیمى است). (2)
به عنوان نمونه «هشام بن سالم» از امام صادق(علیه السلام) نقل مى کند: «قَدْ کانَ إِبْراهِیمُ(علیه السلام) نَبِیّاً وَ لَیْسَ بِإِمام، حَتّى قالَ اللّهُ:«إِنِّی جاعِلُکَ لِلنّاسِ إِماماً، قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِی»فَقالَ اللّهُ:«لایَنالُ عَهْدِی الظّالِمِینَ»، مَنْ عَبَدَ صَنَماً أَوْ وَثَناً لایَکُونُ إِمام؛ (ابراهیم پیامبر بود، پیش از آن که امام باشد، تا این که خداوند فرمود من تو را امام قرار مى دهم.
او عرض کرد: از دودمان من نیز امامانى قرار ده.
فرمود: پیمان من به ستمکاران نمى رسد، آنان که بتى را پرستش کردند امام نخواهند بود). (3)
در حدیث دیگرى «عبداللّه بن مسعود» از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل مى کند که: خداوند به ابراهیم فرمود: «لاأُعْطِیکَ عَهْداً لِظالِم مِنْ ذُرِّیَّتِکَ قالَ یا رَبِّ وَ مَنِ الظّالِمُ مِنْ وُلْدِی الَّذِی لایَنالُ عَهْدُکَ قالَ مَنْ سَجَدَ لِصَنَم مِنْ دُونِی لاأَجْعَلُهُ إِماماً أَبَداً وَ لایَصِحُّ أَنْ یَکُونَ إِماماً»؛ (من پیمان امامت را به ستمکاران از دودمان تو نمى بخشم، ابراهیم عرض کرد: ستمکارانى که این پیمان به آنها نمى رسد کیانند؟
خداوند فرمود: کسى که براى بتى سجده کرده، هرگز او را امام نخواهم کرد و شایسته نیست که امام باشد). (4)، (5)