پیشرفت های جغرافیایی، فرهنگی و فکری مسلمین، علل و انگیزه های گوناگونی دارد که برخی از آن ها مربوط به اسلام و محتوای آن بوده، و برخی با تلاش مسلمانان و روحیات و خصایص روانی مسلمانان پدید آمده، مانند: جامعیت، سادگی و متانت تعالیم اسلام، فطری بودن قوانین اسلام، و قوت استدلال و اقناع وجدان، علل و عواملی هستند که از اسلام و محتوی آن سرچشمه گرفته است. لکن رفتار خوب مسلمانان و تلاش برای وحدت و یکپارچگی همه نیروها در مسیر تحقق اهداف و آرمان های اسلامی، ثمره تلاش و روحیات و خصائص روانی مسلمانان است.