از منظر عقل، آزادی در «اظهار عقیده»، از اوّلیات حقوق انسان است؛ زیرا سبب تبادل و تکامل افکار می شود. از سویی اسلام نیز در «اظهار عقیده»، به انسان آزادی داده، و درهای مناظره و بحث را بر اساس منطق استدلال بر روی صاحبان مذاهب و ادیان باز می گذارد. لذا در قرآن می فرماید: «با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما، و با آن ها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن». همچنین می فرماید: «بندگان مرا بشارت ده، همان کسانی که سخنان را می شنوند و از نیکوترین آنها پیروی می کنند».

برای تبیین صحیح «آزادی» و جایگاه آن در نظام سیاسی و حقوقی و نیز حدود آن، ابتدا باید مبنا و فلسفه آن معلوم شود. برخی معتقدند «آزادی اجتماعی» ذاتی است؛ زیرا انسان «تکویناً» آزاد آفریده شده است. از سویی ریشه و منشأ آزادی در غرب تمایلات و خواسته های انسانی است. آنان معتقدند انسان آزاد متولد شده و از هر قیدی آزاد است. اما آزادی در اسلام ارزش ذاتی نداشته و تنها وسیله است. از این رو اگر آزادی در مسیر سعادت انسان قرار گیرد، ارزشمند است و در غیر این صورت، بی ارزش است.