آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند در آيه 159 سوره آل عمران، خطاب به پيامبر(ص) می فرمايد: «... لَو كنتَ فظّاً غليظَ الْقَلْب لاَنْفَضُّوا من حولك ...»؛ (اگر خشن و سنگدل بودى، از اطراف تو، پراكنده مى شدند). مرحوم «طبرسی» در رابطه با دو واژه «فَظّاً» و «غليظَ القلب» مي نويسد: «اين دو واژه هر دو به معنى خشونت است، لکن فَظّاً به معنى خشونت در سخن، و غليظَ الْقَلْب به معنی خشونت عملى است که منشاء آن سنگدلی می باشد».

خداوند در آيه 159 سوره آل عمران مي فرمايد: «فَبِما رَحْمَة مِنَ اللّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظّاً غَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِى الاْمْرِ فَاِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ اِنَّ اللّه يُحِبُّ الْمُتَوَكِّليْنَ»؛ (به [بركت] رحمت الهى، در برابر آنان[ مردم] نرم و [مهربان] شدى! و اگر خشن و سنگدل بودى، از اطراف تو، پراكنده مى شدند، پس آنها را ببخش و براى آنها آمرزش بطلب، و در كارها، با آنان مشورت كن! اما هنگامى كه تصميم گرفتى، [قاطع باش و] بر خدا توكل كن! زيرا خداوند متوكلان را دوست دارد).
در اين آیه، دو واژه «فظّ» و «غليظ القلب» هر دو به معنى تأكيد هستند يا دو معنى متفاوت؟ مرحوم «طبرسى» در «مجمع البيان» در تعبيری جالب و جامع مى نويسد: «بعضى گفته اند جمع بين اين دو وصف با اين كه هر دو از نظر معنى قريب الافق هستند به خاطر اين است كه «فَظّ» معمولا در مورد خشونت در سخن به كار مى رود، و «غَليظَ الْقَلْبِ» در مورد خشونت در عمل كه ناشى از سنگدلى است. بنابراين هر دو به معنى خشونت است، ولى يكى به معنى خشونت در سخن، و ديگرى خشونت در برخورد عملى است.(1)