آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در ارتباط با آسایش خانواده می فرماید: «كمى عائله يكى از دو آسايش است». در حقیقت انسان با داشتن درآمد فراوان و یا فرزندان کمتر، می تواند جوابگوى نیازهای خانواده باشد. بعضى معتقدند كه اين كلام حكيمانه ناظر به مسئله تحديد نسل است و جامعه اسلامى را دعوت مى كند كه در صورت كمبودها، مواليد را كنترل كنند مبادا به زحمت بيفتند، در حالى كه جمعى ديگر عقيده دارند اين جمله، چنين مفهومى را ندارد، بلكه تنها بيان واقعيت است و تسلى خاطرى است براى كسانى كه فرزندان كمى دارند و از آن رنج مى برند.

امام(عليه السلام) در حکمت 141 «نهج البلاغه» اشاره به واقعيتى درباره آسايش خانواده ها مى كند و مى فرمايد: (كمى عائله، يكى از دو آسايش است)؛ «قِلَّةُ الْعِيَالِ أَحَدُ الْيَسَارَيْنِ».
انسان از نظر زندگى مادى در دو حالت در آسايش قرار دارد: نخست اين كه مال و درآمد فراوانى داشته باشد كه جوابگوى عائله او باشد، هرچند عائله اش سنگين به نظر رسد و راه ديگر اين كه اگر درآمد او اندك است افراد خانواده او نيز كم باشند تا به زحمت نيفتد. اين در واقع تسلى خاطر براى كسانى است كه فرزندان كمى دارند و از كمى فرزندان رنج مى برند مثل اين كه در ميان مردم معمول است كه اگر كسى خانه كوچكى داشته باشد به او مى گويند غمگين نباش مشكلات تو كمتر است؛ هر كه بامش بيش برفش بيشتر. اين سخن، شبيه مطلبی است كه در كتاب «ادب الكتاب» آمده كه مى گويد: «اَلْقَلُم أحَدُ اللِّسانَيْنِ وَ الْعَمُّ أحَدُ الاْبَوَيْنِ وَ قِلَّةُ الْعِيالِ أَحَدُ الْيَسارَيْنِ وَ الْقَناعَةُ أحَدُ الرِّزْقَيْنِ وَ الْهَجْرُ أَحَدُ الْفِراقَيْنِ وَ الْيَأْسُ أَحَدُ النَّجْحَيْنِ»(1)؛ (قلم يكى از دو زبان، و عمو يكى از دو پدر و كمى عيال يكى از دو آسايش و قناعت يكى از دو روزى و قهر كردن يكى از دو فراق و مأيوس شدن يكى از دو پيروزى است).
در اين كه آيا اين سخن امام(عليه السلام) تشويقى بر تحديد نسل به هنگام محدود بودن درآمدهاست يا نه؟ اختلاف نظر است. بعضى معتقدند كه اين كلام حكيمانه ناظر به مسئله تحديد نسل است و جامعه اسلامى را دعوت مى كند كه در صورت كمبودها، مواليد را كنترل كنند مبادا به زحمت بيفتند، در حالى كه جمعى ديگر عقيده دارند اين جمله، چنين مفهومى را ندارد، بلكه تنها بيان واقعيت است و تسلى خاطرى است براى كسانى كه فرزندان كمى دارند و از آن رنج مى برند. درست مثل اين كه هرگاه كسى مركبى نداشته باشد به او مى گويند: نداشتن مركب، سبب آسودگى از هزينه هاى مختلف آن است.(2)