آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اين دو واژه هر دو از مادّه «نزول» گرفته شده كه در اصل به معناى آمدن از بالا به پايين (فرود آمدن) است. در اين كه آيا واژه «اِنْزال» و «تَنزِيل» به يك معنا است يا نه ميان ارباب لغت گفتگو است. بعضى معتقدند كه تفاوتى ميان اين دو وجود ندارد جز اين كه تنزيل معناى كثرت و فزونى را در بر دارد؛ در حالى كه بعضى ديگر معتقدند ميان اين دو تفاوت اساسى است. «تنزيل» به معناى فرو فرستادن تدريجى است ولی «انزال» هم نزول تدريجى را شامل مى شود و هم نزول دفعى را.

اين دو واژه هر دو از مادّه «نزول» گرفته شده كه در اصل به معناى آمدن از بالا به پايين (فرود آمدن) است؛ و چون اين دو واژه معناى متعدّدى دارد به معناى پايين آوردن و فرو فرستادن است.
گاه نزول يا فرو فرستادن از بالا به پايين جنبه حسّى دارد؛ مانند: «وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُوراً» (1)؛ (ما از آسمان آب پاكيزه، پاك كننده فرستاديم).
گاه به معناى موهبتى است كه از مقام بالا به مقام پايين ترى اعطا مى شود، مانند: «وَأَنْزَلَ لَكُمْ مِّنَ الاَْنْعَامِ ثَمَانِيَةَ أَزْوَاج» (2)؛ (او براى شما هشت جفت از چهارپايان نازل كرد).
و گاه به معناى القاى مطالب و معارف الهيّه از سوى خداوند است كه در قرآن مجيد كراراً در اين معنا به كار رفته است.
در اين كه آيا واژه «اِنْزال» و «تَنزِيل» به يك معنا است يا نه؟ ميان ارباب لغت گفتگو است.
بعضى معتقدند كه تفاوتى ميان اين دو وجود ندارد جز اين كه تنزيل معناى كثرت و فزونى را در بر دارد.(3)
در حالى كه بعضى ديگر معتقدند ميان اين دو تفاوت اساسى است. «تنزيل» به معناى فرو فرستادن تدريجى است، در حالى كه «انزال» هم تدريجى را شامل مى شود و هم دفعى را. راغب در مفردات از آيه زير براى اين تفاوت استفاده كرده است:
«وَيَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا لَوْلاَ نُزِّلَتْ سُورَةٌ فَإِذَا أُنزِلَتْ سُورَةٌ مُّحْكَمَةٌ وَذُكِرَ فِيهَا الْقِتَالُ رَأَيْتَ الَّذِينَ فِى قُلُوبِهِمْ مَّرَضٌ يَنظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشِىِّ عَلَيْهِ مِنْ الْمَوْتِ» (4)؛ (مؤمنان پيوسته مى گويند: چرا سوره اى نازل نمى شود [سوره اى كه در آن فرمان جهاد باشد] امّا هنگامى كه سوره محكمى نازل مى گردد كه در آن نامى از جنگ برده شده، منافقان بيمار دل را مى بينى همچون كسى كه در آستانه مرگ قرار گرفته است به تو نگاه مى كنند).
در اين آيه نخست سخن از تقاضاى نزول تدريجى آيات جهاد است؛ ولى بعداً اشاره به نزول اين فرمان به صورت يك حكم قاطع و جامع مى كند، و در اينجا است كه منافقان به وحشت مى افتند كه در برابر اين فرمان جهاد غافلگير شده اند.(5)