آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«آيه» در لغت به معناي «نشانه و علامت» است ولی در قرآن معانى گوناگونى دارد از جمله: 1ـ فرازهاى قرآن که با نشانه از هم تفکيک شده اند. 2ـ معجزات پيامبران. 3ـ به معنى دليل و نشانه خداشناسى يا معاد. 4ـ به معنى اشياء چشمگير مانند بناهاى مرتفع و عالى.

«آیه» در لغت، به معنى نشانه و علامت است و در قرآن در معانى گوناگونى به کار رفته از جمله:
1 ـ فرازهاى قرآن که با نشانه هاى خاصى از هم تفکیک شده و به آیه معروف است چنان که در خود قرآن مى خوانیم: «تِلْکَ آیاتُ اللّهِ نَتْلُوها عَلَیْکَ بِالْحَقِّ».(1)
2 ـ معجزات نیز به عنوان آیه معرفى شده، چنان که در مورد معجزه معروف موسى(علیه السلام) ید بیضاء مى خوانیم: «وَ اضْمُمْ یَدَکَ إِلى جَناحِکَ تَخْرُجْ بَیْضاءَ مِنْ غَیْرِ سُوء آیَةً أُخْرى»؛ (دستت را در گریبان تا زیر بغل فرو بر، به هنگامى که خارج مى شود سفیدى و درخشندگى بى عیب و نقصى دارد و این معجزه دیگر است).(2)
3 ـ به معنى دلیل و نشانه خداشناسى و یا معاد نیز آمده، چنان که مى خوانیم: «وَ جَعَلْنَا اللَّیْلَ وَ النَّهارَ آیَتَیْنِ»؛ (ما شب و روز را دو دلیل - براى شناسائى خدا - قرار دادیم).(3) و در مورد استدلال براى معاد مى فرماید: «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنَّکَ تَرَى الأَرْضَ خاشِعَةً فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَیْهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ إِنَّ الَّذی أَحْیاها لَمُحْیِ الْمَوْتى إِنَّهُ عَلى کُلِّ شَیْء قَدیرٌ»؛ (از نشانه هاى او این است که زمین را پژمرده و خاموش مى بینى اما هنگامى که آب (باران) بر آن فرو مى ریزیم به جنبش مى آید و گیاهان آن مى روید، همان کسى که زمین را زنده کرد مردگان را نیز زنده مى کند، او بر همه چیز قادر است).(4)
4 ـ به معنى اشیاء چشمگیر مانند بناهاى مرتفع و عالى، نیز آمده، چنان که مى خوانیم: «أَ تَبْنُونَ بِکُلِّ ریع آیَةً تَعْبَثُونَ»؛ (آیا در هر مکان مرتفعى بنائى مى سازید و در آن سر گرم مى شوید؟)(5) ولى روشن است این معانى گوناگون در واقع همه به یک قدر مشترک باز گشت مى کند و آن مفهوم «نشانه» است. اما در آیات مورد بحث، که قرآن مى گوید: اگر آیه اى را نسخ کنیم همانند آن و یا بهتر از آن را خواهیم آورد، اشاره به احکام مى باشد، که اگر یکى نسخ گردد بهتر از آن نازل مى شود، و یا اگر معجزه یکى از پیامبران منسوخ گردد به پیامبر بعد معجزه اى گویاتر داده مى شود.(6).(7)