1. سوگند به پروردگار محمّد(صلى الله علیه وآله)
خداوند به «رب السموات والارض» یا «رب النجوم» یا «رب اللیل والنهار» و ماندن آن قسم نخورده، بلکه به پروردگار محمّد(صلى الله علیه وآله) سوگند یاد کرده است، و این معناى بلندى دارد، یعنى سوگند به پروردگارى که انسانى مانند محمّد(صلى الله علیه وآله) را خلق کرده و او را پرورش داده و به سر حد کمال رسانده، و در نهایت وى را به پیامبرى برگزیده است.
2. فایده جمع کردن ظالمان در اطراف جهنّم
سؤال: طبق آیات مورد بحث خداوند منکران معاد و شیاطین را دور جهنّم حاضر مى کند، سپس آنها را وارد جهنّم مى نماید. این کار چه فایده اى دارد؟ چرا آنها را مستقیماً و بودن این تشریفات وارد جهنّم نمى کند؟
پاسخ: آنها با این کار بیشتر عذاب مى شوند. توضیح اینکه: اگر شخص اعدامى را (به عنوان مثال) یک ساعت قبل از اعدام به نزدیک چوبه دار بیاورند، و حکم قاضى را در آنجا برایش بخوانند، و از او بخواهند که وصایاى خود را در پاى چوبه دار بنویسد، و پس از آن با بستگانش خداحافظى کند، سپس او را اعدام کنند، چنین شخصى عذاب بسیار زیادى را تحمّل مى کند نسبت به کسى که او را مى آورند و بلافاصله به دار مى آویزند. بدین جهت، خداوند جهنّمیان را با حالت ذلّت و خوارى در اطراف جهنّم جمع مى کند.
3. منکران معاد و شیاطین
خداوند انسانهاى بى منطقِ منکرِ معاد را به همراه شیاطین در اطراف جهنّم جمع، و به همراه آنها وارد دوزخ مى کند، که این خود عذاب مضاعفى براى منکران معاد است. اگر شخص گنهکارى را به عنوان مجازات زندانى کنند، زندان براى او سخت و ناملایم است. امّا اگر در زندانى ببرند که زندانیان آن قاتلین و قاچاقچیان موادّ مخدّر و مفسدان فى الارض، و رواج دهندگان فحشا و فسادند، عذاب و ناراحتى او مضاعف و دو چندان مى شود، و لب به اعتراض مى گشاید، و تقاضا مى کند که وى را به زندانى منتقل کنند که زندانیان آن جرمى مشابه جرم او انجام داده اند.
4. سردمداران ظلم، جلودار جهنّمیان
همانگونه که رهبران ظالم و ستمگر در این دنیا جلودار ظالمین و ستمگران بودند، در آخرت نیز باید زودتر از دیگران طعم تلخ عذاب الهى را بچشند. بدین جهت خداوند آنها را که در برابر فرامین الهى سرکش تر و سرسخت تر بوده اند را جدا مى کند، و قبل از دیگران راهى جهنّم مى سازد. لذا در مورد فرعون مى خوانیم:
«(یَقْدُمُ قَوْمَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَأَوْرَدَهُمْ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ); روز قیامت او در پیشاپیش قومش خواهد بود; و (به جاى چشمه هاى زلال بهشت) آنها را وارد آتش مى کند، و چه بد آبشخورى است (آتش)، که بر آن وارد مى شوند!».
5. تقوا مایه نجات
آخرین نکته اینکه قرآن مجید نمى گوید دانشمندان، ثروتمندان، نیرومندان، عابدان، مخترعان، مکتشفان و مانند آنها اهل نجاتند، بلکه تنها افراد با تقوا را اهل نجات معرّفى مى کند. یعنى هر که هستى باش، هر شغلى که دارى داشته باش، در هر موقعیّت اجتماعى که هستى باش، اگر سرمایه تقوا داشته باشى آن روز اهل نجات خواهى بود، و گرنه، نه!
تقوا سرمایه عجیب، وگوهر گرانمایه اى است. لذا در قرآن مجید و روایات اسلامى انعکاس گسترده اى دارد. به گونه اى که مى توان پیرامون تقوا در قرآن کتاب مستقلى گردآورى کرد. همان گونه که اگر روایات مربوط به این مطلب جمع آورى شود آن نیز کتاب مستقل و سودمندى خواهد شد.
امام المتقین در اکثر خطبه هاى نهج البلاغه در مورد تقوا سخن گفته است. راستى این چه زاد و توشه ارزشمندى است که تمام خطباى نماز جمعه در هر دو خطبه باید از آن سخن گویند؟
حضرت على(علیه السلام) حتّى در آستانه مرگ سفارش به تقوا را فراموش نمى کند، در وصیّت نامه اش خطاب به دو فرزند عزیزش امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) و دیگر فرزندانش، و خطاب به شیعیان آن زمان و تمام اعصار تا دامنه قیامت که وصیّت حضرت به دست آنها مى رسد، سفارش به تقوا مى کند. و این کار، بسیار شایسته است چرا که تقوا معیار فضیلت انسانها، و جواز ورود به بهشت، است.
