قبل از پرداختن به اصل بحث، شایسته است پیرامون عظمت این کتاب محفوظ از تحریف بحثى هر چند کوتاه داشته باشیم.
انسان در صورتى مى تواند از نعمتها به صورت بهینه بهره بردارى کند، که نسبت به آن شناخت کافى داشته باشد. اگر گوهر گرانبهایى در دست کودکان بیفتد، بازیچه آنان خواهد شد، و از آن استفاده صحیح نخواهند کرد، زیرا قدر و منزلت و ارزش آن را ندانسته، و نسبت به آن شناخت کافى ندارند. امّا اگر همان گوهر به دست گوهرشناسى بیفتد، آن را در بهترین و امن ترین مکانها حفظ نموده، و به بالاترین قیمت مى فروشد; زیرا آن را خوب مى شناسد و ارزشش را مى داند. در یکى از روزنامه هاى قدیم خواندم: «یکى از مهمترین جواهرات دنیا، از دست کودکان کشف شد! بدین شکل که گوهرشناسى از کوچه اى عبور مى کرد، ناگهان متوجّه شد که کودکان با گوهر بسیار گرانبهایى بازى مى کنند. نزدیک رفت، و با پول ناچیزى آن را از آنها خرید، سپس آن را به بالاترین قیمت فروخت!».
ما اگر قدر و ارزش عمر، جوانى، سلامتى و سایر نعمتهاى الهى را ندانیم، و به ارزش واقعى این گوهرهاى بى بدیل پروردگار، که به رایگان در اختیار ما نهاده شده، پى نبریم بهره صحیحى از آنها نخواهیم برد.
ماه مبارک رمضان نیز از جمله گوهرهاى بسیار با ارزشى است که بهره گیرى صحیح از آن مرهون شناخت و معرفت کافى آن است. و چه خوب و بجاست که براى پى بردن به اهمیّت ماه خدا، پاى سخن خداوند بنشینیم، و به گفتار وى در قرآن مجید گوش جان بسپاریم، آنجا که فرمود:
«(شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَبَیِّنَات مِنْ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ...); ماه رمضان ماهى است که قرآن براى راهنمایى مردم، و نشانه هاى هدایت، و فرق میان حق و باطل، در آن نازل شده است...».
خداوند متعال اهمیّت و ارزش ماه رمضان را بخاطر نزول قرآن در این ماه مى داند. معناى این سخن آن است که قرآن آن قدر ارزشمند و والاست که شعاع آن، ماه رمضان، که بسان ظرفى براى قرآن است، را نیز گرانبها کرده است. سپس قرآن مجید را در سه جمله توصیف مى کند:
1. هدى للناس. 2. بینات من الهدى. 3. والفرقان.
به تفاسیر مختلف مراجعه کردم، امّا در هیچ کدام از آنها تفاوت این سه جمله تشریح نشده بود، حتّى در تفسیر نمونه هم از بیان این مطلب غفلت کرده ایم. به نظر مى رسد تفاوت آنها به شرح زیر باشد:
قرآن مجید داراى سه مرحله است; در مرحله نخست (هدى للنّاس) براى تمام مردم، با تمام تفاوتها و اختلافاتى که در سطح درک و معرفت و علم و دانش و آگاهى و دیگر امور دارند، مایه هدایت است. و همگان را (البتّه در صورتى که قابلیّت داشته باشند) هدایت مى کند. این مرحله هدایت عامّه است، و شامل همه توده هاى مردم مى گردد.
امّا در مرحله دوم (بینات من الهدى) افراد خاصّى را شامل مى شود; کسانى که بینش عمیق ترى دارند. قرآن مجید براى این دسته از افراد نشانه هاى روشنى ذکر کرده است. بنابراین، بینات من الهدى; هدایتهاى مخصوصى است که ویژه گروه خاصّى است.
و مرحله سوم (والفرقان) ویژه اخصّ الخواص است. آنها که مراحل عالى ایمان و تقوا را پیموده، و بر اثر آن نورانیّت خاصّى پیدا کرده اند، تا آنجا که قادر بر تشخیص حق از باطل هستند.
اینها به مرحله اى از کمال دست یافته اند که چنانچه حق و باطل در مسائل مختلف فرهنگى، سیاسى، اقتصادى، اعتقادى، و مانند آن مشتبه شود، با نور فرقان خویش به راحتى راه را از چاه تشخیص داده، و به سوى حق گام بر مى دارند. خداوند متعال در آیه شریفه 29 سوره انفال، به روشنى به این مرحله اشاره کرده است:
«(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللهَ یَجْعَلْ لَّکُمْ فُرْقَاناً وَیُکَفِّرْ عَنکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَیَغْفِرْ لَکُمْ وَاللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ); اى کسانى که ایمان آورده اید! اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، براى شما وسیله اى جهت جدا ساختن حق از باطل قرار مى دهد; (روشن بینى خاصّى که در پرتو آن، حق را از باطل خواهید شناخت;) و گناهانتان را مى پوشاند، و شما را مى آمرزد; و خداوند صاحب فضل و بخشش عظیم است!».
دست یافتن به این مرحله از ایمان، و بدست آوردن فُرقان، صرفاً یک فرضیّه نیست، بلکه از یاران پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) و ائمه اطهار(علیهم السلام) کسانى را مى شناسیم که با این دید، دوزخیان را از همین دنیا مى دیدند، و بر سرنوشت آنها حسرت مى خوردند!
آرى! در سایه تقوا و ایمان و عمل به قرآن، مى توان به چنین مدارج والایى از کمال دست یافت.
نتیجه اینکه قرآن مجید همچون چشمه جوشان زلالى است که همگان بهره یکسانى از آن نمى برند، بلکه هر کس به اندازه ظرفیّت و تلاش و کوشش و علم و دانش و آگاهى و دقّت و تفکّر و اندیشه و تقوا و بندگى اش، از آن بهره مند خواهد شد.
همان طور که طالبان آب چشمه، هر کس به اندازه ظرف آبى که به همراه دارد مى تواند از چشمه آب بردارد. بنابراین، این تفاوتها از ناحیه خداوند نیست، بلکه از جانب خود ماست.
