این سوگندها نیز، همانند سوگندهاى فصل قبل، مبهم و سؤال برانگیز است. پراکننده کننده (ذاریات) چیست؟ چه چیزى را پراکنده مى کند؟ بارهاى سنگین (حاملات) چه مى باشد؟ و حامل این بارها که مى باشد؟ منظور از جریان پیدا کننده (جاریات) چیست؟ و تقسیم کنندگان امور (مقسمات) چه کسانى هستند؟
تفاسیر مختلفى براى سوگندهاى چهارگانه فوق بیان شده، که دو نمونه آن را انتخاب کرده ایم:
الف) تفسیرى از حضرت على(علیه السلام)
ابن کوّاء از منافقین لجوج و عنودى است که خود را در صف پیروان حضرت على(علیه السلام) داده بود، و به اَشکال مختلف براى آن حضرت مزاحمت ایجاد مى کرد. روزى حضرت امیر(علیه السلام) مشغول سخنرانى بود. ابن کوّاء خطاب به حضرت عرض کرد: آیات اوّلیه سوره ذاریات و سوگندهاى آن براى ما حل نشده است. لطفاً تفسیر آن را بیان فرمایید.
حضرت فرمودند: منظور از «ذاریات» بادهایى است که حرکت مى کند، و ابرها را در آسمان مى گستراند، و هر قطعه ابرى را به جایى مى برد که مأمور باریدن در آنجاست. یا بادهایى که دانه هاى گیاهان را به نقاط مختلف زمین مى برد تا در آنجا بروید.
و امّا «حاملات» ابرهایى هستند که هزاران تن آب را حمل مى کنند. اگر خوب دقت کنید خداوند قادر دریاهاى متعدّدى را در قالب ابرها بر بالاى سر ما بصورت معلّق در بین زمین و آسمان نگه داشته است. ابرها دریاهایى از آب هستند که مأموریّت سیراب کردن نهرها، استخرها، جویبارها، چشمه ها، چاههاى عمیق و نیمه عمیق و صحراهاى خشک و سوزان و درختان و جنگلها و گیاهان و حیوانات را بر عهده دارند، بر هر کجا که خداوند به آنها مأموریّت دهد دانه دانه و به نرمى فرو مى ریزند.
«جاریات» کشتى هایى هستند که براحتى در دریاها حرکت مى کنند. جاریات جمع جاریه است، و یکى از معانى جاریه کشتى است، همان گونه که «جوار» در آیه شریفه (وَلَهُ الْجَوَارِ الْمُنْشَـَاتُ فِى الْبَحْرِ کَالاَْعْلاَمِ) نیز جمع جاریه به معناى کشتى است.
«مقسمات» فرشتگان پروردگارند که کارها را بین خود تقسیم مى کنند، و طبق برنامه ریزى دقیق و حساب شده وظایف خویش را به نحو احسن انجام مى دهند.
نتیجه اینکه طبق تفسیر حضرت على(علیه السلام)، خداوند متعال به ابر و باد و کشتى و فرشتگان که قدر مشترک بین همه آنها خدمت به جامعه بشرى است، قسم یاد کرده است.
ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند *** تا تو نانى به کف آرى و به غفلت نخورى
همه از بهر تو سرگشته و فرمانبردار *** شرط انصاف نباشد که تو فرمان نبرى
ب) سوگند به باران
طبق تفسیر دوم تمام قسمها مربوط به نزول باران است. توجّه کنید:
«ذاریات» بادهایى است که ابرها را حرکت داده، آنها را به محلّ مأموریّت، یعنى نزول باران مى برد.
منظور از «حاملات» ابرهاى باران زاست که خود تفکّر برانگیز و منشأ برکاتى است.
و اما «جاریات» نهرها و جویبارهایى است که بوسیله نزول باران براحتى جارى شده، و سرزمینهاى خشک را سیراب مى کند.
و «مقسمات» بارانهایى است که هر یک مأمور سیراب کردن منطقه اى هستند; یکى جنگلها را سیراب مى کند، دیگرى بر دشتها مى بارد، سومى بر کوهها و دریاها نازل مى شود، چهارمى زراعتها را پوشش مى دهد، و پنجمى مراتع را از تشنگى نجات مى بخشد.
نتیجه اینکه سوگندهاى چهارگانه طبق تفسیر دوم همگى مربوط به باران و آبیارى کره زمین است. از عجایب عالم اینکه آن چه براى زندگى بشر بیشتر مورد نیاز است، خداوند آن را فراوانتر و ارزانتر در اختیار بشر قرار داده است! «هوا» از نیازهاى اوّلیّه و اساسى بشر است، چرا که مغز انسان کمبود آب و غذا را تا حدّى تحمّل مى کند، امّا در مقابل کمبود اکسیژن بیش از دو دقیقه تحمّل ندارد. این هوا، بطور مجّانى و به وفور در اختیار بشر است. «نور آفتاب» از دیگر مایحتاج اوّلیّه همه انسانهاست، به گونه اى که بدون آن ادامه حیات بر روى کره خاکى امکان پذیر نیست. این نعمت الهى نیز فراوان و مجّانى در دسترس انسانهاست. اگر قرار بود هر انسانى آفتاب مورد نیازش را خود تهیه کند، باید روزى میلیونها تومان صرف مى کرد!
«بادها» که نقش مهمّى در زندگى انسانها دارند، سخاوتمندانه و بدون انتظارِ اجر و مزد مىوزند. «بادها» علاوه بر آنچه قبلا گفته شد، نقش مهمّى در پرورش جنگلها و مراتع دارند. چرا که بذرها را به زمینهاى مناسب مى برند و همچون کشاورزان ماهر زمینه رشد آنها را فراهم مى سازند.
بنابراین، بى جهت نیست که خداوند به باد، باران، نورآفتاب و مانند آن قسم یاد کرده است.
