در زمانهاى گذشته، که علم و دانش پیشرفتى نداشت، انسانهاى نخستین هنگامى که به آسمان نگاه مى کردند، تصوّرشان این بود که آسمان گنبدى مینایى به رنگ آبى است، که فاصله چندانى با ما ندارد. بر سقف این گنبد میخهاى نقره اى کوبیده اند که نور خورشید و ماه را به سمت زمین منعکس مى کند. و دو کره به نام خورشید و ماه نیز بر سقف این گنبد چسبانیده شده، که به همراه گنبد دوّار مى چرخد; هر چند ماه و خورشید و ستارگان همه ثابت و غیر متحرّک هستند. هر چه علم پیشرفت بیشترى کرد عظمت عالَم در نظر انسان بیشتر شد، و به حقیقتهاى جدیدى دست یافت. به یقین در زمان جاهلیّت عرب، تصوّر مردم محیط جزیرة العرب از آفرینش آسمانها یک تصوّر ابتدایى همانند انسانهاى نخستین بود. امّا قرآن مجید پرده از روى عظمت آسمانها برداشت، ومطالب شگرفى را بیان کرد که به تصوّر عرب جاهلى هم نمى آمد، که ما در این بحث نگاهى گذرا به این آیات مى افکنیم.
کلمه سماء 120 مرتبه و کلمه سماوات 190 بار در قرآن مجید تکرار شده، و این نشان مى دهد که کتاب آسمانى ما بطور گسترده پیرامون آسمانها بحث کرده است. آیات مذکور را مى توان در چهار محور به شرح زیر دسته بندى کرد:
1. آیاتى که پیرامون آفرینش آسمانها سخن مى گوید
از جمله این آیات، آیه 57 سوره غافر است. توجّه کنید:
«(لَخَلْقُ السَّماوَاتِ وَالاَْرْضِ أَکْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ یَعْلَمُونَ); آفرینش آسمانها و زمین از آفرینش انسانها مهمتر است، ولى بیشتر مردم نمى دانند».
آفرینش آسمانها آن قدر مهم و فوق العاده است که حتّى از آفرینش انسان با تمام پیچیدگى و رموزى که دارد، مهم تر است.
2. آیاتى که در مورد مجموعه ستارگان سخن مى گوید
از جمله این آیات مى توان به آیه 75 و 76 سوره واقعه اشاره کرد:
«(فَلاَ أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ * وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَّوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ); سوگند به جایگاه ستارگان (و محلّ طلوع و غروب آنها)! و این سوگندى است بسیار بزرگ، اگر بدانید!».
براى «مواقع» دو تفسیر ذکر کرده اند:
الف) منظور از مواقع مدارهاى ستارگان است، که در آن مدارهاى خاص حرکت مى کنند.
ب) منظور ازمواقع هنگام طلوع و غروب ستاره است، که هر ستاره اى در لحظه خاصّى طلوع، و در زمان معیّنى غروب مى کند.
در حقیقت خداوند متعال به نظمى سوگند مى خورد که بر جهان ستارگان و مدارات آن و هنگام طلوع و غروب آن حاکم است. و این سوگند، بسیار مهم است.
3. آیاتى که در مورد ستارگان خاصّى سخن مى گوید
از جمله مى توان به آیات مورد بحث در همین سوره تکویر اشاره کرد، که خداوند متعال به پنج ستاره معروف عطارد، زهره، زحل، مریخ و مشترى قسم یاد کرده است.
4. آیاتى که در مورد ستاره خاصّى سخن مى گوید
آیه شریفه 49 سوره نجم شاهد خوبى براى این دسته از آیات است. توجّه کنید:
«(وَأَنَّهُ هُوَ رَبُّ الشِّعْرَى); و اینکه اوست پروردگار ستاره «شعرا»!».
در عصر نزول قرآن تمام اطّلاعات مردم جزیرة العرب در مورد ستاره «شعرا» در جملات زیر خلاصه مى شد:
«شِعرا ستاره بسیار پرنور و کم نظیرى است. دو ستاره شعرا داریم: یکى ستاره شعراى یمانى است که در جنوب جزیرة العرب است. و دیگر شعراى شامى، که در شمال آن قرار دارد».
امّا گذشت زمان عظمت و شگفتیهاى این ستاره پر رمز و راز را آشکار کرد. و پرده از روى برخى از اسرار آن برداشت، که به چند نمونه آن اشاره مى شود:
الف) حرارت بى نظیر!
خورشید که منبع حرارت است، حرارت سطح آن در حدود 6 هزار درجه سانتیگراد است. البتّه در آنجا همه چیز در حال ذوب شدن و بخار است. در حالى که در سطح ستاره شعرا حرارت به 120 هزار درجه مى رسد. یعنى درجه حرارت ستاره شعرا بیست برابر درجه حرارت خورشید است! و این حقیقتاً حرارتى بى نظیر است.
ب) حجمى بزرگ!
اگر 000/200/1 کره زمین راکنار هم بگذاریم حجم آن به اندازه خورشید مى شود، یعنى خورشید یک میلیون و دویست هزار مرتبه بزرگتر از کره زمین است. امّا همین خورشید بزرگ و با عظمت، در مقابل ستاره شعرا احساس کوچکى مى کند; زیرا چنانچه بیست قرص خورشید را کنار هم بچینیم تازه حجم آن برابر با ستاره شعرا مى شود. بنابراین حجم ستاره شعرا، 24 میلیون برابر کره خاکى ماست!
ج) جاذبه اى خیره کننده!
مى دانیم وزن اجسام ارتباط مستقیمى با نیروى جاذبه دارد. وزن سنگ یک کیلویى در کره زمین، برابر با پنجاه تن در ستاره شعرا خواهد بود! زیرا جاذبه ستاره شعرا پنجاه هزار برابر جاذبه کره زمین است.
د) فاصله بسیار دور
فاصله خورشید با ما 150 میلیون کیلومتر است. و فاصله شعرا با ما یک میلیون برابر فاصله خورشید با کره زمین است. حاصل ضرب دو عدد فوق، عدد بزرگ و پانزده رقمى (000/000/000/000/150) مى شود!
راستى به هنگام نزول قرآن، و سخن گفتن از ستاره شعرا و تدبیر آن توسّط پروردگار متعال، چه کسى از اسرار شگفت انگیز این ستاره بزرگ خبر داشت؟!
این آیه شریفه در حقیقت از معجزات علمى قرآن کریم است. قرآنى که از عظمت موجودات جهان سخن مى گوید، تا مردم را به تفکّر و تأمل وادار کند.
