سؤال: از مباحث قبل روشن شد که خداوند متعال در سوره مدّثّر سه سوگند مهم یاد کرده است. سوگند به ماه، سوگند به سحرگاهان، و سوگند به سپیده صبح. راستى این سه قسم چه ارتباطى با یکدیگر دارند؟
پاسخ: خداوند متعال در این سه قسم در حقیقت بر نظام نور و ظلمت تکیه کرده است. قمر نمادى از نور است، همان گونه که سپیده صبح نیز نوید بخش نور مى باشد.
و شب نمادى از ظلمت و تاریکى است. بنابراین، خداوند در حقیقت به نظام نور و ظلمت سوگند یاد کرده است. و این دو از نعمتهاى پروردگار است; هم نور و هم ظلمت; زیرا اگر ظلمت نباشد نور قابل استفاده نخواهد بود.
خداوند متعال بر ضرورت وجود نور و ظلمت در زندگى بشر تأکید کرده، و در آیات 71 تا 73 سوره قصص تعبیرات زیبایى در مورد آن به کار برده است.
«(قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللهُ عَلَیْکُمُ اللَّیْلَ سَرْمَداً إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ مَنْ إِلَهٌ غَیْرُ اللهِ یَأْتِیکُمْ بِضِیَاء أَفَلاَ تَسْمَعُونَ * قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللهُ عَلَیْکُمُ النَّهَارَ سَرْمَداً إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ مَنْ إِلَهٌ غَیْرُ اللهِ یَأْتِیکُمْ بِلَیْل تَسْکُنُونَ فِیهِ أَفَلاَ تُبْصِرُونَ * وَمِنْ رَّحْمَتِهِ جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ لِتَسْکُنُوا فِیهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ); بگو: «به من خبر دهید اگر خداوند شب را تا قیامت بر شما جاویدان سازد، آیا معبودى جز خدا مى تواند براى شما روشنایى بیاورد؟! آیا نمى شنوید؟!» بگو: «به من خبر دهید اگر خداوند روز را تا قیامت بر شما جاویدان کند، کدام معبود غیر از خداست که شبى براى شما بیاورد تا در آن آرامش یابید؟ آیا نمى بینید؟!» و از رحمت اوست که براى شما شب و روز قرار داد تا هم در آن آرامش داشته باشید. و هم براى بهره گیرى از فضل خدا تلاش کنید. و شاید شکر نعمت او را بجا آورید».
اینکه خداوند مى فرماید: «و شاید شکر نعمت او را بجا آورید» معلوم مى شود که نور و ظلمت هر کدام در جاى خود نعمت است، که شایسته شکر و قدردانى است.
جالب اینکه خداوند این دو نعمت را در سراسر کره خاکى بطور عادلانه و مساوى تقسیم کرده است، یعنى در سراسر کره زمین همه مردم سالیانه شش ماه شب و شش ماه روز دارند; هر چند شب ها و روزهاى فصول مختلف سال از جهت کوتاهى و بلندى متفاوت است. مثلا در نقطه 90 درجه قطب، یک روزِ شش ماهه و یک شبِ شش ماهه دارند! از این نقطه به سمت پایین تر تا نقطه 67 درجه (یعنى نقطه 90 تا 67 درجه) مقدار شب و روزها به هم مى خورد، بعضى مناطق روز و شب یک ماه است، و بعضى مناطق روز آن به اندازه نصف ماه و شب آن نیز معادل نصف ماه است. از نقطه 67 درجه به پایین، شب و روز بصورت متناوب است، هر چند در برخى مناطق ممکن است شب یک ساعت و روز بیست و سه ساعت یا بالعکس باشد. خلاصه اینکه هرچند شبها و روزها در سراسر کره زمین در طول سال از نظر کوتاهى و بلندى متفاوتند; امّا در مجموع همه جا بطور مساوى و عادلانه از این دو نعمت برخوردارند; همه شش ماه از تاریکى استفاده مى کنند، و شش ماه از نعمت نور برخوردارند.
آرى! هر یک از نور و ظلمت در جاى خود نعمت است; و چنانچه برچیده شود بشر قادر بر ادامه زندگى نخواهد بود.
سؤال: چطور ممکن است نور برچیده شود و ظلمت تمام جهان را فرا گیرد، و یا به تعبیر دیگر شب جاودانه گردد؟ یا ظلمت برچیده شود، و نور تمام جهان را فرا گیرد و روز جاودانه شود؟
جواب: چنانچه کره زمین از حرکت باز ایستد آن سمت زمین که به طرف خورشید قرار گرفته همواره روز، و سمت دیگر آنکه خورشید بر آن نمى تابد همواره شب خواهد بود.
