پس از آنکه روشن شد سوره مورد بحث مدنى است و از شأن نزول آن اطلاع پیدا کردیم، به تفسیر سوگندهاى این سوره مى پردازیم، توجّه کنید:
«(وَالْعَادِیَاتِ ضَبْحاً); سوگند به اسبان دونده (مجاهدان) در حالى که نفس زنان به پیش مى رفتند».
کلمه «عادیات» جمع «عادیه» به معناى حیواناتى است که دوان دوان حرکت مى کنند. و واژه «ضبحاً» نفس نفس زدن مرکبهاى راهوارى را مى گویند که دوان دوان به سمت میدان جنگ حرکت مى کنند. سوگند به اسبهاى دونده مجاهدان، که به فرماندهى على بن ابى طالب(علیه السلام)، نفس نفس زنان به سمت مشرکان مخاصم با اسلام حرکت کردند.
«(فَالْمُورِیَاتِ قَدْحاً); و سوگند به افروزندگان جرقه آتش (در برخورد با سنگهاى بیابان)».
«قدح»، ابزارى است همچون کبریت، که بوسیله آن آتش روشن مى کردند.
در گذشته که هنوز کبریت ساخته نشده بود، سنگى وجود داشت به نام سنگ چخماق، و قطعه آهنى که با کشیدن آن بر روى آن سنگ جرقّه تولید مى شد، و با نزدیک کردن چیزهاى قابل اشتعال به سنگ و ایجاد جرقه، آتش بوجود مى آمده و در بین عربها دو قطعه چوب مخصوص وجود داشت که کار سنگ چخماق و آن قطعه آهن را مى کرد و به آن قدح مى گفتند. و گاه در برخورد سم اسبان (که با سرعت حرکت مى کردند) با سنگهاى بیابان، که شاید سنگ چخماق بود، جرقّه هایى تولید مى شد، که خداوند به آن جرقّه ها قسم یاد کرده است.
«(فَالْمُغِیرَاتِ صُبْحاً); وسوگند به هجوم آورندگان سپیده دم».
این آیه اشاره به سربازان تحت فرمان حضرت على بن ابى طالب(علیه السلام) است، که به فرمان آن حضرت با طلوع فجر صادق و به هنگام سپیده دم به دشمن حمله کردند و بر آنها غالب گشتند.
«(فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعاً * فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعاً); که گرد و غبار به هر سو پراکندند، و (ناگهان) در میان دشمن ظاهر شدند».
گویا خداوند به گرد و غبارى که بر اثر حرکت مرکبهاى رزمندگان در میدان نبرد در فضا پراکنده مى شود، نیز سوگند یاد کرده است. و این اوج اهمیّت جهاد و جهادگران را مى رساند، که خداوند براى روشن کردن ارزش بى بدیل جهاد، حتّى به مسائل در ظاهر کوچک جهاد نیز سوگند یاد کرده است. لهذا رزمندگان و مجاهدان باید قدر موقعیّت و منزلت خویش را بدانند.
سوگندهاى سه گانه بالا در حقیقت سوگند به جهاد است. اسبهاى مجاهدان، جرقّه پاى اسبهاى مجاهدان که به سمت میدان جنگ حرکت مى کنند، و کسانى که براى رضاى خدا در سپیده دم به دشمن حمله مى کنند، همه اینها چون در مسیر جهاد اسلامى است ارزش سوگند را یافته است. خداوند متعال با این سوگندهاى سه گانه مى خواهد ما را به اهمیّت جهاد و جایگاه رفیع آن در اسلام، و ارزش فوق العاده اش آگاه سازد، تا مسلمانان در ابعاد نظامى، فرهنگى، اقتصادى، سیاسى، اجتماعى و دیگر ابعاد آن دست از جهاد نشویند، و خود را از این فیض بزرگ محروم نسازند. و در سایه جهاد به آثار و برکات و میوه هاى ارزشمند این شجره طیّبه دست یابند، و ذلّت و خوارى و زبونى را از خود دور ساخته و عزّت و عظمت و بزرگى خویش را به رخ جهانیان بکشند.
