یکى از ابزار تکوینى شناخت، که خداوند حکیم در اختیار انسانها نهاده، چشم است. این نعمت بزرگ رابط بین انسان و جهان خارج از وجود اوست. چشمى که بسیار از مشکلات با کمک آن حل مى شود و بى شک بسیارى از پیشرفت ها، اختراعات و ابتکارات مرهون تلاشهاى آن است. پیشرفتهایى که جهان بشریّت در زمینه زراعت، صنعت، پزشکى، علوم مختلف، سیاست، فنون نظامى، و دیگر زمینه ها شاهد آن است. بدون کمک و فداکارى چشم میسور نبود. البتّه در میان نابیناها نیز نوابغى به چشم مى خورد، امّا آن یک استثناست و تعدادش محدود و کم. ساختمان چشم از عجیب ترین ساختمانهاى عالم هستى است، به گونه اى که مى توان ادّعا کرد: «اگر خداوند بزرگ هیچ مخلوقى جز چشم نیافریده بود، براى پى بردن به عظمت او کافى بود!».
شرح طبقات هفتگانه ساختمان چشم، معمارى عجیب هر یک از طبقات، دستگاه فیلمبردارى چشم و ظرائف آن، عضلات چشم، سیستم آبیارى چشم، و تبدیل خون به اشک شفّاف، سیستم تخلیه اضافات اشک، جارى شدن اشک به هنگام غم و غصّه و مانند آن، واقعاً مثنوى هفتاد من کاغذ است. لذا در عصر و زمان ما نه تنها چشم متخصّص جدایى دارد، بلکه در رشته چشم پزشکى نیز شعبه ها و رشته هاى متفاوتى وجود دارد، که هر کدام از آن متخصّص جدایى نیاز دارد.
اگر فیلمبرداران ماهرِ عصر ما بخواهند صحنه اى را بطور کامل به تصویر بکشند، باید چندین دوربین فیلمبردارى همزمان از جهات مختلف از آن صحنه فیلمبردارى کند، و قبل از شروع به کار نور کافى تنظیم گردد، و این نور به همان نسبت تا پایان فیلمبردارى موجود باشد و کم و زیاد نگردد، و دوربین ها در فاصله معیّنى مستقر شود، و فیلمبرداران از مهارت خاصّى برخوردار باشند، و نوارهاى کاست به اندازه کافى مهیّا شده باشد. به گونه اى که در هر یک از امور فوق، اختلالى رخ دهد، فیلمبردارى متوقّف مى شود. امّا خداوندِ قادرِ حکیم در ساختمان چشم ما، همه این تمهیدات را اندیشیده است. یعنى این دوربین خدایى همزمان کار چندین دوربین را انجام مى دهد، و هرگز نوار آن تمام نمى شود، و کم و زیاد شدن نور هرگز کار فیلمبردارى آن را متوقّف نمى سازد. بلکه در مدّت زمان کوتاهى خود را با محیط تطبیق داده و به مأموریّتش ادامه مى دهد! اینجاست که باید بر قدرت و حکمت این خداى بزرگ آفرین گفت، و در برابر عظمتش سر بر خاک سائید. عضلات اطراف چشم، که چشم را به جهات ششگانه مى چرخاند، از نعمتهاى بزرگ الهى است. راستى اگر این عضلات نبود انسان چقدر در زحمت و رنج بود؟
اگر مى خواست به سمت چپ نگاه کند باید تمام بدن را بدان سمت مى چرخاند، و هر گاه اراده مى کرد به سمت راست نگاه کند باید تمام بدن را بدان جهت مى چرخاند. و براى نگاه به بالا تمام سر را به عقب، و براى نگاه به پایین تمام سر را به سمت پایین مى آورد.
حیرت انگیزتر از همه اینکه این قطعه کوچک با تمام آثار و خواصّش هشتاد سال یا کمتر یا بیشتر فعّالیت مى کند. آیا نباید در برابر خالق آن خشوع و خضوع کرد؟
