پاسخ اجمالی:
«مُصْحَف» آن چيزى است كه صفحات نوشته را در آن جمع می كنند، لذا به هر کتابی می توان «مصحف» گفت و نامیده شدن «مصحف فاطمه» به «مصحف» دلیل قرآن بودن آن نیست. «مصحف فاطمه» کتابی است که در حیات حضرت زهرا(س) با القاء و املای جبرئیل و به دست امام علی(ع) نوشته شد. این کتاب قرآن نیست و هیچ آیه ای از قرآن در آن نیست. مصحف فاطمه مشتمل بر حوادث غیبی و اسرار آل محمد(ع) و موارد دیگر است. این مصحف از نشانه های امامت بوده و در نزد امامان دست به دست گردیده و اکنون در دست امام زمان حضرت مهدی(عج) می باشد.
پاسخ تفصیلی:
«مُصْحَف» آن چيزى است كه صفحات نوشته شده را در آن جمع می كنند و جمع آن مصاحف است.(1) لذا به هر کتابی می توان «مصحف» گفت و نامیده شدن «مصحف فاطمه» به «مصحف» دلیل قرآن بودن آن نیست.
مصحف فاطمه چیست؟
«مصحف فاطمه» که گاهی از آن با عنوان «کتاب فاطمه» و «صحیفه فاطمه» و... یاد می شود، در حیات حضرت زهرا(سلام الله علیها)، با القاء و املای جبرئیل و به دست حضرت علی(علیه السلام) نگارش شده است. در برخى از احادیث اهل بیت(علیهم السلام) به هم کلامی حضرت فاطمه(سلام الله علیها) با فرشته وحی تصریح شده است؛ امام صادق(علیه السلام) درباره مصحف فاطمه و ارتباط با جبرئیل فرمود: (همانا فاطمه بعد از پيغمبر(صلّى اللَّه عليه و آله) هفتاد و پنج روز در دنيا بود و از فراق پدر اندوه بسيارى داشت و جبرئيل مى آمد و او را در مرگ پدر تسليت مي داد و خرسند مي ساخت و از احوال و مقام پدرش خبر مي داد و سرگذشت فرزندانش را پس از او برايش مي گفت و امام على(عليه السلام) نیز آنچه جبرئیل املاء مى کرد همه را به رشته تحریر در مى آورد، و مجموعه این سخنان است که به «مصحف فاطمه» موسوم گردید)؛ «إِنَّ فَاطِمَةَ مَكَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله) خَمْسَةً وَ سَبْعِينَ يَوْماً وَ كَانَ دَخَلَهَا حُزْنٌ شَدِيدٌ عَلَى أَبِيهَا وَ كَانَ جَبْرَئِيلُ(علیه السلام) يَأْتِيهَا فَيُحْسِنُ عَزَاءَهَا عَلَى أَبِيهَا وَ يُطَيِّبُ نَفْسَهَا وَ يُخْبِرُهَا عَنْ أَبِيهَا وَ مَكَانِهِ وَ يُخْبِرُهَا بِمَا يَكُونُ بَعْدَهَا فِي ذُرِّيَّتِهَا وَ كَانَ عَلِيٌّ(علیه السلام) يَكْتُبُ ذَلِكَ فَهَذَا مُصْحَفُ فَاطِمَةَ(سلام الله علیها)».(2)
به تصریح امامان اهل بیت(علیهم السلام) مصحف یا همان کتاب فاطمه(سلام الله علیها) غیر از قرآن است و هیچ آیه ای از قرآن در مصحف فاطمه وجود ندارد و تعابیر ایشان در این باره مختلف است؛ چنانکه فرموده اند: «ما فِيه شَيٌء مِن كِتابِ الله» و «لَيسَ فِيهِ شَيٌء مِنَ القُرآنِ»؛ (درآن یک آیه قرآن هم وجود ندارد).(3) امام صادق(علیه السلام) درباره آن فرموده اند: «... وَ إِنَ عِنْدَنَا لَمُصْحَفَ فَاطِمَةَ(عَلَيْهَا السَّلَامُ)، وَ مَا يُدْرِيهِمْ مَا مُصْحَفُ فَاطِمَةَ(عَلَيْهَا السَّلَامُ)؟».قَالَ: قُلْتُ: وَ مَا مُصْحَفُ فَاطِمَةَ (عَلَيْهَا السَّلَامُ)؟ قَالَ: «مُصْحَفٌ فِيهِ مِثْلُ قُرْآنِكُمْ هذَا ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، وَ اللَّهِ مَا فِيهِ مِنْ قُرْآنِكُمْ حَرْفٌ وَاحِدٌ»؛(4) (همانا مصحف فاطمه(عليها السلام) نزد ماست، مردم چه مي دانند مصحف فاطمه چيست! عرض كردم مصحف فاطمه(عليها السلام) چيست؟ فرمود: مصحفى است سه برابر قرآنى كه در دست شماست بخدا حتى يك حرف قرآن هم در آن نيست).
مصحف فاطمه(سلام الله علیها) دارای بخش هایی است از جمله:
1. (هر چیز حلال و حرام و هر چیزی که که مردم به آن نیاز دارند)؛ «فِيهَا كُلُّ حَلَالٍ وَ حَرَامٍ وَ كُلُّ شَيْءٍ يَحْتَاجُ النَّاسُ إِلَيْهِ»
2. (وصیت نامه حضرت زهرا)؛ «فَإِنَّ فِيهِ وَصِيَّةَ فَاطِمَةَ»
3. (خبر دادن احوال پیامبر و جایگاه او)؛ «وَ يُخْبِرُهَا عَنْ أَبِيهَا وَ مَكَانِه»
4. (گزارش از سرگذشت فرزندان آن حضرت بعد از وفاتش و خبر دادن از آینده)؛ «وَ يُخْبِرُهَا بِمَا يَكُونُ بَعْدَهَا فِي ذُرِّيَّتِهَاِ».(5)
5. (نام تمام فرمانروایانی که به حکومت خواهند رسید)؛ «فِيهِمَا تَسْمِيَةُ كُلِّ نَبِيٍّ وَ كُلِّ مَلِكٍ يَمْلِكُ الْأَرْض».(6)
محدَّثه بودن فاطمه زهرا(سلام الله علیها):
ممکن است شبهه ای درباره هم سخنی حضرت فاطمه(سلام الله علیها) با فرشته وحی و «محدّثه» بودن ایشان مطرح باشد و آن اینکه نزول جبرئیل و ابلاغ وحی برای حضرت فاطمه درست نیست چون وحی بعد از پیامبر(صلی الله علیه و آله) قطع شده است. در جواب باید گفت: که «وحی» معانی و اقسام متعددی دارد؛ در آیه 7 سوره قصص مادر حضرت موسی(علیه السلام) مخاطب وحی الهی و سخن فرشتگان قرار می گیرد با اینکه پیامبر نبود: «وَ أَوْحَيْنا إِلى أُمِّ مُوسى أَنْ أَرْضِعيهِ فَإِذا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقيهِ فِي الْيَمِّ وَ لا تَخافي وَ لا تَحْزَني إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَ جاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلينَ»؛ (و به مادر موسى وحى كرديم كه او را شير بده، همين كه بر جان او بيمناك شدى او را به دريا بينداز، و ناراحت و غمگين مباش كه ما وى را به تو برگردانيده و از پيامبرانش مى كنيم). همچنین در سوره مریم آیه 17 آمده است: «فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجابا فَأَرْسَلْنا إِلَیها رُوحَنا فَتَمثَّلَ لَها بَشَراً سَوِیّا»؛ (و در برابر آنان پرده اى بر خود گرفت. پس روح خود را به سوى او فرستاديم تا به [شكل] بشرى خوشاندام بر او نمايان شد).
با توجه به این آیات و آیات دیگر، روشن می شود آن وحي كه مخصوص پيامبران است، «وحي تشريعي» است و آنچه بر غير پيامبر نازل مي شود، «وحي انبائي» است. تفاوت اين دو قسم وحي در آن است كه براساس وحي تشريعي، فرد به مقام نبوت نايل آمده ولي در وحي انبايي، بدون اينكه فرد از مقام نبوت برخوردار شود، به اخبار غيبي دست مي يابد. نزول وحي دربارة حضرت زهرا(سلام الله عليها) نيز از قبيل وحي انبايي بوده است.(7) بنابراین آنچه که به مادر موسی(علیه السلام)، حضرت مریم(سلام الله علیها) و حضرت فاطمه(سلام الله علیها) القاء شده بود «وحي تشريعي» نیست و «وحي انبائي» یا «خبر» است.
به این بانوان گرامی «محدّثه» و به مردانی که چنین مخاطب خبر فرشتگان قرار می گیرند «محدّث» می گویند؛ در تعریف محدّث گفته اند: «محدث کسی است که پندار و گمانش صادق باشد یا به او الهام می شود؛ یا کسی که در دلش به صورت الهام یا مکاشفه از عالم بالا چیزی القا شده باشد و یا اینکه بدون تصمیم قبلی سخن راستی بر زبانش جاری شود و یا بدون آنکه به مقام نبوت رسیده باشد ملائکه با او سخن گویند».(8)
ضمن اینکه اعتقاد به «محدّث بودن بعضی از صحابه» امری مسلّم در بین مسلمین است. چنانکه اهل سنت اصرار دارند بگویند «عمربن خطّاب» محدّث بود؛ مانند روایتی که ابو هریره از پیامبر نقل می کند: «إِنَّهُ قَدْ كَانَ فِيمَا مَضَى قَبْلَكُمْ مِنَ الْأُمَمِ نَاسٌ يُحَدَّثُونَ، وَإِنَّهُ إِنْ كَانَ فِي أُمَّتِي هَذِهِ مِنْهُمْ أَحَدٌ، فَإِنَّهُ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ»(9)؛ (در امتهای گذشته مردان محدثی بوده اند، بدون اینكه از انبیا باشند، و از امت من عمر محدث مى باشد). روایات دیگری نیز با اندکی اختلاف از عایشه نقل شده است. مثل روایت «... إِنَّ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ مِنهُم» و «... فَإِنْ يَكُ فِي أُمَّتِي أَحَدٌ فَعُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ».(10)
شیعه معتقد است که محدّث بعد از پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) وجود مقدّس امام على(علیه السلام)(11) و جانشینان آن حضرت می باشند: «أَنَّ أَوْصِيَاءَ مُحَمَّدٍ(عَلَيْهِمُ السَّلَامُ) مُحَدَّثُونَ»(12)؛ (بدرستى که اوصیاء محمد همگى محدث هستند). حضرت فاطمه(سلام الله علیها) با على(علیه السلام) و اولاد معصومین او در این فضیلت شریک است و او نیز «محدّثه» بوده است: «فَاطِمَةُ بِنْتُ رَسُولِ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله) كَانَتْ مُحَدَّثَةً وَ لَمْ تَكُنْ نَبِيَّةً»(13)؛ (فاطمه دختر رسول خدا محدثه بود ولی پیامبر نبود). امام صادق(علیه السلام) مى فرماید: «إِنَّمَا سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ(علیهاالسلام) مُحَدَّثَةً لِأَنَّ الْمَلَائِكَةَ كَانَتْ تَهْبِطُ مِنَ السَّمَاءِ فَتُنَادِيهَا كَمَا تُنَادِي مَرْيَمَ بِنْتَ عِمْرَانَ فَتَقُولُ يَا فَاطِمَةُ اللَّهُ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفاكِ عَلى نِساءِ الْعالَمِينَ»(14)؛ (فاطمه(سلام الله علیها) را از این جهت محدثه نامیده اند که فرشتگان از آسمان بر او نازل مى شدند و با او همان گونه که با مریم بنت عمران گفتگو داشتند، این چنین سخن مى گفتند: یا فاطمه بدرستى که خداى تعالى تو را پاک و منزه گردانید و از میان تمام زنان عالم تو را برگزید). در نتیجه محدثه بودن حضرت فاطمه(علیها السلام) در نزد شیعه از مسلّمات است، به طورى که در زیارت آن حضرت وارد شده است: «... اَلسَلامُ عَلَیکِ اَیَتُهَا المُحَدِثَهَ الَعلَیمَه»(15)؛ (سلام بر تو ای کسی که با فرشتگان هم سخنی و بسیار دانایی).
سرانجام مصحف فاطمه؟
مصحف فاطمه(سلام الله علیها) به عنوان میراث با ارزش در نزد اهل بیت(علیهم السلام) دست به دست گشت و در حال حاضر حضرت مهدي(علیه السلام) به عنوان حجت خدا بر روي زمین آن را در اختیار دارد. روایات نقل شده در این باره که لفظ «عندي» یا «عندنا» در آنها آمده است، بیان گر این نکته است که مصحف فاطمه(سلام الله علیها) مانند علامت و نشانه اي از امامت، تنها در اختیار آنان بوده است و در مواردي نیز علیه کج اندیشان و منحرفان از مسیر امامت به آن احتجاج می کردند.(16) امام باقر(علیه السلام) فرمودند: حضرت فاطمه(سلام الله علیها) شخصاً آن را به امیرالمؤمنین(علیه السلام) تحویل داد و پس از شهادت امام علی(علیه السلام) به امام حسن(علیه السلام) منتقل گشت و پس از او به امام حسین(علیه السلام) و همین طور دست به دست گشت تا اینکه به صاحب الامر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) تحویل داده شد.(17)؛ (18)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.