آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«نظر» در اصل به معناى گردش چشم، و يا گردش فكر براى پى بُردن یا مشاهده چیزی است. گاه نیز به معناى جستجو و تفحّص، یا به معنای معرفتى كه بعد از فحص حاصل مى شود، آمده است.

آیات مختلفی از قرآن کریم انسان را به نظر در عاقبت گذشتگان توجه داده است، از جمله در آیه 10 سوره محمّد می خوانیم: «افَلَمْ يَسِيرُوا فِى الأَرِضِ فَيَنْظُروا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّدِيْنَ مِن قَبْلِهْم دَمَّرَ اللَّهُ عَلَيِهم وَللِكافِرينَ أَمْثالُها»؛ (آيا در زمين سير نكردند تا ببينند عاقبت كار كسانى كه قبل از آنها بودند به كجا رسيد؟ خداوند آنها را هلاك كرد، و براى كافران امثال اين مجازات‏ ها خواهد بود!).
واژه «نظر» در اصل به معناى گردش چشم، و يا گردش فكر براى پى بُردن به چيزى، يا مشاهده آن است، و گاه به معناى جستجو و تفحّص آمده، و گاه به معنای معرفتى كه بعد از فحص حاصل مى شود.(1)
در مجمع البحرين سه معنا براى «نظر» ذكر شده است: مشاهده چيزى، و دقت در چيزى با چشم، و تفكّر براى به دست آوردن علم يا گمان.
لسان العرب نخست «نظر» را به احساس چشم معنا مى كند، و سپس آن را به دو شاخه نگاه كردن با چشم و نگاه كردن با قلب، تفسير كرده است؛ و جالب توجّه اين است بعداً به حديث پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) كه فرمود: «النَّظَرُ عَلى وَجْهِ عَلىٍّ(عليه السلام)عِبادَةٌ» اشاره كرده، و در تفسير آن از ابن اثير نقل مى كند كه گفته اند:
معناى حديث اين است كه وقتى چشم مردم به على(عليه السلام) مى افتاد؛ مى گفتند: «لا اِلهَ اِلاّ الله ما أَشْرَفَ هَذا الْفَتى! لااله الا الله ما أعَلَمَ هذا الفتى!...»(2)؛ (لا اله الاّ الله، چقدر اين جوان شريف است؟ لا اله الا الله چقدر اين جوان عالم و آگاه است) و به اين ترتيب مشاهده على(عليه السلام) آنها را به عبادت و كلمه توحيد دعوت مى كرد.(3)