در برابر كشف و شهود واقعى، كشف و شهودهاى خيالى و پندارى نيز فراوان است. یعنی گاه بر اثر تلقين هاى مكرّر و انحراف فكر و ذهن از جاده صواب و گاه بر اثر القائات شيطان، صحنه هايى در نظر انسان مجسّم مى شود كه هرگز با واقعيّت تطبيق نمى كند. آثار مکتوب متصوفه آکنده از حوادثی است که به احتمال فراوان برخاسته از این القائات شیطانی است.