آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

به تأكيد روايات اسلامي، دعا كردن بايد در همه حالات صورت بگيرد؛ يعني بايد هم در زمان آرامش و هم در زمان گرفتاری دعا كرد. پیامبر(ص) در اين باره مي فرمايند: «خدا را در راحتى بشناس تا تو را در سختى بشناسد و اگر چيزى مى خواهى فقط از خدا بخواه». چنين دعايى كه در آن تبعيض راه ندارد و هميشگى است، از نظر اخلاقى عامل مؤثّرى براى مبارزه با غرور و غفلت ناشى از پيروزى و ثروت و مقام است.

از جمله مسائلى كه در روايات اسلامى در مورد دعا بر روى آن تكيه شده، اين است كه دعا نبايد همانند دعاى مشركان، به موقع گرفتارى اختصاص داشته باشد و به هنگام آرامش، خبرى از آن نباشد. قرآن مي فرمايد: «فَإِذَا رَكِبُواْ فِى الْفُلْكِ دَعَوُاْ اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ»(1)؛ (هنگامى كه سوار بر كشتى شوند خدا را با اخلاص مى خوانند امّا هنگامى كه خدا آنان را به خشكى رساند و نجات داد آنها مشرك مى شوند). چنان كه همين مضمون را در روايتى از پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم كه به ابوذر اين سخن را فرمود: «تَعْرِفُ إِلَى اللّهِ فِى الرَّخَاءِ يَعْرِفُكَ فِى الشِّدَةِ وَ إِذَا سَأَلْتَ فَاسْأَلِ اللهَ»(2)؛ (خدا را در راحتى بشناس تا تو را در سختى بشناسد و اگر چيزى مى خواهى فقط از خدا بخواه).
چنين دعايى كه در آن تبعيض راه ندارد و هميشگى است از نظر اخلاقى، عامل مؤثّرى براى مبارزه با غرور و غفلت ناشى از پيروزى و ثروت و مقام است و از نظر توحيدى هيچ گونه رنگ شرك در آن نيست؛ آنهايى كه تنها به هنگام گرفتارى و هجومِ مشكلات متوجّه خدا مى شوند، گويا تنها در اين زمان او را مؤثّر در عالم مى دانند؛ ولى به هنگام قدرت و آسايش، نيرو و قدرت خودشان و عالم اسباب را مؤثّر اصلى مى شمارند و اين خود يك نوع شرك است؛ زيرا از دريچه چشم يك موحّد در همه حال مؤثّر اصلى اوست و اسباب دنيايى به قدرت و فرمان او هستند و هر چه دارند از او دارند.(3)