در اینکه «سحر» چیست، و از چه تاریخى به وجود آمده؟ بحث فراوان است این قدر مى توان گفت که سحر از زمانهاى خیلى قدیم در میان مردم رواج داشته است، ولى تاریخ دقیقى براى آن در دست نیست، و نیز نمى توان گفت چه کسى براى نخستین بار جادوگرى را به وجود آورد؟
ولى از نظر معنى و حقیقت سحر مى توان گفت: سحر نوعى اعمال خارق العاده است که آثارى از خود در وجود انسانها به جا مى گذارد و گاهى یکنوع چشم بندى و تردستى است، و گاه تنها جنبه روانى و خیالى دارد.
سحر از نظر لغت به دو معنى آمده است:
1 ـ به معنى خدعه و نیرنگ و شعبده و تردستى و به تعبیر «قاموس اللغه» سحر یعنى خدعه کردن.
2 ـ «کل ما لطف ودق»: «آنچه عوامل آن نامرئى و مرموز باشد».
در مفردات راغب که مخصوص واژه هاى قرآن است به سه معنى اشاره شده:
1 ـ خدعه و خیالات بدون حقیقت و واقعیت، همانند شعبده و تردستى.
2 ـ جلب شیطانها از راههاى خاصى و کمک گرفتن از آنان.
3 ـ معنى دیگرى است که بعضى پنداشته اند و آن اینکه: ممکن است با وسائلى ماهیت و شکل اشخاص و موجودات را تغییر داد، مثلا انسان را بوسیله آن به صورت حیوانى درآورد، ولى این نوع خیال و پندارى بیش نیست و واقعیت ندارد.
از بررسى حدود 51 مورد کلمه «سحر» و مشتقات آن در سوره هاى قرآن از قبیل: طه، شعراء، یونس و اعراف و... راجع به سرگذشت پیامبران خدا: موسى(علیه السلام)، عیسى (علیه السلام)و پیامبراسلام (صلى الله علیه وآله) به این نتیجه مى رسیم که سحر از نظر قرآن به دو بخش تقسیم مى شود:
1 ـ آنجا که مقصود از آن فریفتن و تردستى و شعبده و چشم بندى است و حقیقتى ندارد چنانکه مى خوانیم: «فاذا حبالهم و عصیهم یخیل الیه من سحرهم انها تسعى: (ریسمانها و عصاهاى جادوگران زمان موسى در اثر سحر، خیال مى شد که حرکت مى کنند) «سوره طه آیه 66» و در آیه دیگر آمده است «فلما القوا سحروا اعین الناس و استرهبوهم» (هنگامى که ریسمان ها را انداختند چشمهاى مردم را سحر کردند و آنها را ارعاب نمودند) (اعراف آیه 116) از این آیات روشن مى شود که سحر داراى حقیقتى نیست که بتوان در اشیاء تصرفى کند و اثرى بگذارد بلکه این تردستى و چشم بندى ساحران است که آنچنان جلوه مى دهد.
2 ـ از بعضى از آیات قرآن استفاده مى شود که بعضى از انواع سحر به راستى اثر مى گذارد مانند آیه فوق که مى گوید آنها سحرهائى را فرا مى گرفتند که میان مرد و همسرش جدائى مى افکند (فیتعلمون منهما ما یفرقون به بین المرء وزوجه) یا تعبیر دیگرى که در آیات فوق بود که آنها چیزهائى را فرا مى گرفتند که مضر به حالشان بود و نافع نبود (و یتعلمون ما یضرهم و لاینفعهم).
ولى آیا تأثیر سحر فقط جنبه روانى دارد و یا اینکه اثر جسمانى و خارجى هم ممکن است داشته باشد؟ در آیات بالا اشاره اى به آن نشده، و لذا بعضى معتقدند اثر سحر تنها در جنبه هاى روانى است.
نکته دیگرى که در اینجا تذکر آن لازم است اینکه: به نظر مى رسد قسمت قابل توجهى از سحرها بوسیله استفاده از خواص شیمیائى و فیزیکى به عنوان اغفال مردم ساده لوح انجام مى شده است.
مثلا در تاریخ ساحران زمان موسى(علیه السلام) مى خوانیم که آنها درون ریسمانها و عصاهاى خویش مقدارى مواد شیمیائى مخصوص (احتمالا جیوه و مانند آن) قرار داده بودند که پس از تابش آفتاب، و یا بر اثر وسائل حرارتى که در زیر آن تعبیه کرده بودند، به حرکت درآمدند، و تماشا کنندگان خیال مى کردند آنها زنده شده اند.
این گونه سحرها حتى در زمان ما نیز کمیاب نیست.
