جالب اینکه هم طرفداران تکامل انواع و هم منکران آن یعنى آنها که در میان مسلمین بوده اند به آیات قرآن براى اثبات مقصد خویش تمسک جسته اند، ولى شاید هر دو گروه گاهى تحت تأثیر عقیده خود به آیاتى استدلال کرده اند که کمتر ارتباطى با مقصود آنها داشته است، لذا ما از هر دو طرف آیاتى را انتخاب مى کنیم که قابل بحث و مذاکره باشد.
مهمترین آیه اى که طرفداران تکامل روى آن تکیه مى کنند، آیه 33 سوره آل عمران است ان الله اصطفى آدم و نوحاً و آل ابراهیم و آل عمران على العالمین: «خداوند آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برگزید».
آنها مى گویند همانگونه که نوح و آل ابراهیم و آل عمران در میان امتى زندگى مى کردند و از میان آنها برگزیده شدند، همچنین آدم نیز باید چنین باشد، یعنى در عصر و زمان او انسانهائى که نام «عالمین» (جهانیان) برآنها گزارده شده، حتماً وجود داشته اند و آدم برگزیده خدا از میان آنهاست، و این نشان مى دهد که آدم اولین انسان روى زمین نبوده است، بلکه قبل از او انسانهاى دیگرى بوده اند و امتیاز آدم همان جهش فکرى و معنوى او است که سبب برگزیده شدنش از افراد همسانش شد.
آیات متعدد دیگرى نیز ذکر کرده اند، که بعضى از آنها اصلاً ارتباط با مسأله تکامل ندارد، و تفسیر آن به تکامل، بیشتر از قبیل تفسیر به رأى است، وقسمتى دیگر، هم با تکامل انواع سازگار است، وهم با ثبوت آنها و خلقت مستقل آدم، و به همین دلیل بهتر دیدیم که از ذکر آنها صرف نظر کنیم.
اما ایرادى که به این استدلال مى توان کرد این است که «عالمین» اگر به معنى مردم معاصر بوده باشد و اصطفاء (برگزیدن) حتماً باید از میان چنین اشخاصى صورت گیرد، این استدلال قابل قبول خواهد بود، اما اگر کسى بگوید «عالمین» اعم از معاصران و غیر معاصران است، همانگونه که در حدیث معروف در فضیلت بانوى اسلام حضرت فاطمه (سلام الله علیها) از پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) نقل شده که مى فرماید: اما ابنتى فاطمه فهى سیدة نساء العالمین من الاولین و الاخرین: «دخترم فاطمه بانوى زنان جهان از اولین و آخرین است». در این صورت آیه فوق دلالتى بر این مقصود نخواهد داشت و درست به این میماند که کسى بگوید خداوند، عده اى را از میان انسانها (انسانهاى تمام قرون و اعصار) برگزیده که یکى از آنها آدم است در این صورت هیچ لزومى ندارد که در عصر و زمان آدم، انسانهاى دیگرى وجود داشته باشند که نام عالمین بر آنها اطلاق گردد و یا آدم از میان آنها برگزیده شود.
به خصوص اینکه سخن دربرگزیدن خدا است خدائى که از آینده و نسلهائى که در زمانهاى بعد مى آیند به خوبى آگاه بوده است.
و اما مهمتر دلیلى که طرفداران ثبوت انواع از آیات قرآن، انتخاب کرده اند، آیات مورد بحث و مانند آن است که مى گوید:
خداوند انسان را از گل خشک که از گل تیره رنگ بد بوى گرفته شده بود آفریده جالب اینکه این تعبیر هم در مورد خلقت «انسان» گفته شده (ولقد خلقنا الانسان من صلصال من حمأمسنون ـ آیه 26 حجر) و هم درباره «بشر» (و اذ قال ربک للملائکة انى خالق بشراً من صلصال من حمأمسنون ـ آیه 28 حجر) و هم به قرینه ذکر سجده فرشتگان بعد از آن در مورد شخص آدم آمده است (به آیات 29 و 30 و 31 سوره حجر دقت کنید).
ظاهر این آیات در بدو نظر چنین مى گوید که آدم نخست از گل تیره رنگى آفریده شد و پس از تکمیل اندام، روح الهى در آن دمیده شد و به دنبال آن فرشتگان در برابر او به سجده افتادند، بجز ابلیس.
طرز بیان این آیات چنین نشان مى دهد که میان خلقت آدم از خاک و پیدایش صورت کنونى انواع دیگرى وجود نداشته است.
و تعبیر به «ثم» که در بعضى از آیات فوق آمده و در لغت عرب براى «ترتیب با فاصله» آورده مى شود، هرگز دلیل بر گذشتن میلیونها سال و وجود هزاران نوع نمى باشد، بلکه هیچ مانعى ندارد که اشاره به فاصله هائى باشد که در میان مراحل آفرینش آدم از خاک و سپس گل خشک و سپس دمیدن روح الهى وجود داشته.
لذا همین کلمه «ثم» درباره خلقت انسان در عالم جنین و مراحلى را که پشت سرهم طى مى کند آمده است، مانند: یا ایها الناس ان کنتم فى ریب من البعث فانا خلقناکم من تراب ثم من نطفة ثم من علقة ثم من مضغة... ثم نخرجکم طفلا ثم لتبلغوا اشدکم: «اى مردم اگر تردید در رستاخیز دارید (به قدرت خدا در آفرینش انسان بیندیشد) که ما شما را از خاک آفریدیم سپس از نطفه. سپس از خون بسته شده، سپس از مضغه (پاره گوشتى که شبیه گوشت جویده است)... سپس شما را به صورت طفلى خارج مى سازیم، سپس به مرحله بلوغ مى رسید» (سوره حج آیه 5).
ملاحظه مى کنید که هیچ لزومى ندارد «ثم» براى یک فاصله طولانى باشد، بلکه همانگونه که در فواصل طولانى به کار مى رود در فاصله هاى کوتاه هم استعمال مى شود.
از مجموع آنچه در بالا گفتیم چنین نتیجه مى گیریم که آیات قرآن هرچند مستقیماً درصدد بیان مسأله تکامل یا ثبوت انواع نیست، ولى ظواهر آیات (البته در خصوص انسان) با مسأله خلقت مستقل سازگارتر است، هر چند کاملاً صریح نیست اما ظاهر آیات خلقت آدم بیشتر روى خلقت مستقل دور مى زند، اما در مورد سایر جانداران قرآن سکوت دارد.
