شک نیست که اراده به مفهومى که در انسان وجود دارد در خداوند بزرگ راه ندارد.
زیرا انسان قبلاً چیزى را تصور مى کند (مثلاً نوشیدن آب را) و بعد فوائد آن را در نظر مى گیرد، و پس از تصدیق به فایده، شوق و اشتیاقى به انجام این کار در او پدید مى آید، و هنگامى که شوق به مرحله نهائى رسید فرمان به عضلات صادر مى شود، وانسان به سوى انجام کار حرکت مى کند.
ولى مى دانیم هیچیک از این مفاهیم (تصور، تصدیق، شوق، فرمان، نفس، و حرکت عضلات) در مورد خداوند معنى ندارد، زیرا اینها همه امورى حادثند. پس اراده در او چیست؟
اینجاست که دانشمندان علم عقائد و فلاسفه اسلامى به سراغ مفهومى رفته اند که با وجود بسیط و خالى از هرگونه تغییر و تبدیل الهى سازگار باشد.
اینها گفته اند اراده خداوند بر دو گونه است:
1 ـ اراده ذاتى خداوند همان علم به نظام اصلح در جهان آفرینش، و خیر و صلاح بندگان در احکام و قوانین شرع است.
او مى داند بهترین نظام براى عالم هستى چیست، و هر موجودى در چه مقطعى باید حادث گردد، این «علم» سرچشمه تحقق موجودات، و حدوث پدیده ها در زمان هاى مختلف است.
همچنین او مى داند مصلحت بندگان از نظر قوانین و احکام در چیست؟ و روح قوانین و احکام همین علم او به مصالح و مفاسد است (دقت کنید).
2 ـ اراده فعلى او عین ایجاد است و جزء صفات فعل شمرده مى شود، بنابراین اراده او بر خلقت زمین و آسمان عین ایجاد آنها است، و اراده او بر وجوب نماز و تحریم دروغ عین واجب و حرام نمودن این دو است.
کوتاه سخن اینکه: اراده ذاتى خداوند عین «علم» و عین ذات او است و اراده فعلى خداوند عین «ایجاد» است.
