در آیه 121 سوره (طه) مى خوانیم «وعصى آدم ربَّهُ فغوى»
(آدم پروردگارش را عصیان کرد و از پاداش او محروم ماند).
حال این سؤال مطرح مى شود که آیا آدم مرتکب گناهى شده بود؟
مدارک اسلامى اعم از عقل و نقل به ما مى گوید: هیچ پیامبرى مرتکب گناه نمى شود، و مقام پیشوائى خلق به شخص گناهکار، واگذار نخواهد شد، و مى دانیم که آدم از پیامبران الهى بود، بنابر این آنچه در این آیات ذکر شده مانند پاره اى از تعبیرات دیگر که درباره سایر پیامبران در قرآن آمده است که نسبت عصیان به آنها داده شده، همگى به معنى «عصیان نسبى» و «ترک اولى» است، نه گناه مطلق.
توضیح اینکه: گناه بر دو گونه است، «گناه مطلق» و «گناه نسبى»، گناه مطلق همان مخالفت نهى تحریمى و مخالفت با فرمان قطعى خداوند است و هرگونه ترک واجب و انجام حرام را شامل مى شود.
اما گناه نسبى آن است که عمل غیرحرامى از شخص بزرگى سر زند، که با توجه به مقام و موقعیتش شایسته او نباشد، ممکن است گاهى انجام یک عمل مباح و حتى مستحب در خور مقام افراد بزرگ نباشد در این صورت انجام آن عمل، «گناه نسبى» محسوب مى شود، مثلاً اگر شخص با ایمان و ثروتمندى براى نجات فقیرى از چنگال فقر، کمک بسیار مختصرى کند، شک نیست که این کمک هرچند ناچیز باشد، کار حرامى نیست بلکه مستحب است، ولى هرکس آن را بشنود مذمت مى کند آن چنان که گوئى گناهى مرتکب شده است و این به خاطر آن است که از چنان انسان ثروتمند و با ایمانى انتظار بسیار بیشترى مى رود.
به همین نسبت، اعمالى که از بزرگان درگاه پروردگار سر مى زند، با موقعیت ممتازشان سنجیده مى شود، و گاهى با مقایسه به آن، کلمه «عصیان» و «ذنب» (گناه) بر آن اطلاق مى گردد، فى المثل نمازى که ممکن است از یک فرد عادى، نماز ممتازى باشد براى اولیاى حق، گناه محسوب شود، زیرا یک لحظه غفلت در حال عبادت براى آنها شایسته نیست، بلکه باید با توجه به علم و تقوى و موقعیتشان به هنگام عبادت غرق در صفات جلال و جمال خدا باشند.
سایر اعمال آنها غیر از عبادات نیز چنین است، و با توجه به موقعیت آنها سنجیده مى شود، به همین دلیل اگر یک «ترک اولى» از آنها سر زند، مورد عتاب و سرزنش پروردگار قرار مى گیرند (منظور از ترک اولى این است که انسان کار بهتر را رها کند و سراغ کار خوب یا مباحى برود).
در روایات اسلامى مى خوانیم که گرفتارى یعقوب و کشیدن آن همه زجر فراق فرزند، به خاطر آن بود که نیازمند روزه دارى به هنگام غروب آفتاب بر در خانه او آمد و او از کمک کردن به وى غفلت نمود و آن فقیر، گرسنه و دل شکسته بازگشت.
این کار اگر از یک فرد عادى سر زده بود، شاید آن قدر مهم نبود اما از یک پیامبر بزرگ الهى و رهبر امت، آن چنان با اهمیت تلقى شد که مجازات بسیار شدیدى از طرف خداوند براى آن تعیین گردید.
نهى آدم از «شجره ممنوعه» نیز یک نهى تحریمى نبود بلکه یک ترک اولى بود، ولى با توجه به موقعیت آدم با اهمیت تلقى شد و ارتکاب مخالفت با این نهى (هرچند نهى کراهتى بود) موجب چنان مؤاخذه و مجازاتى از طرف خدا گردید.
