با توجه به اینکه اسلام به صورت یک مکتب صرفاً اخلاقى و یا فلسفى و اعتقادى، ظهور نکرد، بلکه به عنوان یک «آئین جامع» که تمام نیازمندیهاى مادى و معنوى در آن پیش بینى شده، پا به عرصه ظهور گذاشت، و نیز با توجه به اینکه اسلام، از همان عصر پیامبر(صلى الله علیه وآله)، با تأسیس حکومت همراه بود و همچنین با توجه به اینکه اسلام توجه خاصى به حمایت از محرومان و مبارزه با فاصله طبقاتى دارد، روشن مى شود که نقش بیت المال، و زکات که یکى از منابع درآمد بیت المال است، از مهم ترین نقشها است.
شک نیست که هر جامعه اى داراى افرادى از کار افتاده، بیمار، یتیمان بى سرپرست، معلولین، و امثال آنها مى باشد که باید مورد حمایت قرار گیرند.
و نیز براى حفظ موجودیت خود در برابر هجوم دشمن، نیاز به سربازان مجاهدى دارد که هزینه آنها از طرف حکومت پرداخته مى شود.
همچنین کارمندان حکومت اسلامى، دادرسان و قضات، و نیز وسائل تبلیغاتى و مراکز دینى، هرکدام نیازمند به صرف هزینه اى است که بدون یک پشتوانه مالى منظم، و مطمئن، سامان نمى پذیرد.
به همین دلیل در اسلام مسأله زکات که در حقیقت یکنوع «مالیات بر درآمد و تولید و «مالیات بر ثروت راکد» محسوب مى شود، از اهمیت خاصى برخوردار است، تا آنجا که در ردیف مهمترین عبادات قرار گرفته، و در بسیارى از موارد با نماز همراه ذکر شده، و حتى شرط قبولى نماز شمرده شده است!
حتى در روایات اسلامى مى خوانیم که اگر حکومت اسلامى از شخص، یا اشخاصى، مطالبه زکات کند، و آنها در برابر حکومت، ایستادگى کنند و سرباز زنند، مرتد محسوب مى شوند، و در صورتى که اندرزها در مورد آنها سود ندهد، توسل به نیروى نظامى، در مقابل آنها جایز است، داستان اصحاب ردّه (همان گروهى که بعد از پیامبر(صلى الله علیه وآله) سر از پرداخت زکات باز زدند و خلیفه وقت به مبارزه با آنها برخاست و حتى على(علیه السلام) این مبارزه را امضاء کرد و شخصاً یکى از پرچمداران در میدان جنگ بود) در تواریخ اسلام مشهور است.
در روایتى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: من منع قیراطاً من الزکاة فلیس هو بمومن، ولامسلم، ولا کرامة!: «کسى که یک قیراط از زکات را نپردازد نه مؤمن است و نه مسلمان و ارزشى ندارد».
جالب توجه اینکه از روایات استفاده مى شود که «حدود» و «مقدار» زکات آن چنان دقیقاً در اسلام تعیین شده، که اگر همه مسلمانان زکات اموال خویش را بطور صحیح و کامل بپردازند، هیچ فردى فقیر و محروم در سرتاسر کشور اسلامى باقى نخواهد ماند.
در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم «اگر همه مردم زکات اموال خود را بپردازند مسلمانى فقیر و نیازمند، باقى نخواهد ماند، و مردم، فقیر و محتاج و گرسنه و برهنه نمى شوند مگر به خاطر گناه ثروتمندان»!
و نیز از روایات استفاده مى شود که اداى زکات باعث حفظ اصل مالکیت و تحکیم پایه هاى آن است، به طورى که اگر مردم این اصل مهم اسلامى را فراموش کنند شکاف و فاصله میان گروهها آنچنان مى شود که اموال اغنیاء نیز به خطر خواهد افتاد.
در حدیثى از امام موسى بن جعفر(علیه السلام) مى خوانیم حصنوا اموالکم بالزکاة: «اموال خود را به وسیله زکات حفظ کنید».
همین مضمون از پیامبر (صلى الله علیه وآله) وامیرمومنان على(علیه السلام) نیز در احادیث دیگر نقل شده است.
