با اینکه قرآن نور و روشنائى و سخن حق و آشکار است و براى هدایت عموم مردم آمده چرا متشابه دارد و چرا محتواى بعضى از آیات آن پیچیده است که موجب سوء استفاده فتنه انگیزها شود؟
این موضوع بسیار با اهمیتى است که شایان هرگونه دقت است، بطور کلى ممکن است جهات ذیل، سرّ وجود آیات متشابه در قرآن باشد:
1ـ الفاظ و عباراتى که در گفتگوهاى انسانها به کار مى رود تنها براى نیازمندیهاى روزمره به وجود آمده، و به همین دلیل، به محض اینکه از دائره زندگى محدود مادى بشر خارج شویم و مثلاً سخن درباره آفریدگار که نامحدود از هر جهت است به میان آید به روشنى مى بینیم که الفاظ ما قالب آن معانى نیست و ناچاریم کلماتى را به کار بریم که از جهات مختلفى نارسائى دارد، همین نارسائى هاى کلمات، سرچشمه قسمت قابل توجهى از متشابهات قرآن است، آیات «ید الله فوق ایدیهم» یا «الرحمن على العرش استوى» یا «الى ربها ناظرة» از این نمونه است و نیز تعبیراتى همچون «سمیع» و «بصیر» همه از این قبیل مى باشند که با مراجعه به آیات محکم، تفسیر آنها بخوبى روشن مى شود.
2ـ بسیارى از حقایق مربوط بجهان دیگر، یا جهان ماوارى طبیعت است که از افق فکر ما دور است و ما به حکم محدود بودن در زندان زمان و مکان قادر به درک عمق آنها نیستیم، این نارسائى افکار ما و بلند بودن افق آن معانى، سبب دیگرى براى تشابه قسمتى از آیات است، مانند بعضى از آیات مربوط به قیامت و امثال آن.
و این درست به این مى ماند که کسى بخواهد براى کودکى که در عالم جنین زندگى مى کند، مسائل این جهان را تشریح کند. اگر سخنى نگوید، کوتاهى کرده و اگر هم بگوید ناچار است مطالب را بصورت سر بسته ادا کند زیرا شنونده در آن شرائط، توانائى و استعداد بیشتر از این را ندارد.
3ـ یکى دیگر از اسرار وجود متشابه در قرآن، بکار انداختن افکار و اندیشه ها و بوجود آوردن جنبش و نهضت فکرى در مردم است، و این درست به مسائل فکرى پیچیده اى مى ماند که براى تقویت افکار اندیشمندان، طرح مى شود تا بیشتر به تفکر و اندیشه و دقت و بررسى در مسائل بپردازند.
4ـ نکته دیگرى که در ذکر متشابه در قرآن وجود دارد و اخبار اهلبیت ((علیهم السلام)) آن را تأیید مى کند، این است که وجود این گونه آیات در قرآن، نیاز شدید مردم را به پیشوایان الهى و پیامبر و اوصیاى او روشن مى سازد و سبب مى شود که مردم به حکم نیاز علمى به سراغ آنها بروند و رهبرى آنها را عملاً به رسمیت بشناسند و از علوم دیگر و راهنمائى هاى مختلف آنان نیز استفاده کنند و این درست به آن مى ماند که در پاره اى از کتب درسى، شرح بعضى از مسائل به عهده معلم و استاد گذارده مى شود تا شاگردان، رابطه خود را با استاد قطع نکنند و بر اثر این نیاز، در همه چیز از افکار او الهام بگیرند و در واقع در مورد قرآن به مصداق وصیت معروف پیامبر (انى تارک فیکم الثقلین کتاب الله و اهل بیتى و انهما لن یفترقا حتى یردا علىّ الحوض):
«دو چیز گرانمایه را در میان شما به یادگار مى گذارم : کتاب خدا و خاندانم و این دو هرگز از هم جدا نمى شوند تا در قیامت در کنار کوثر به من برسند»
