از آیات قرآن مجید استفاده مى شود که خداوند افراد گنهکار را در صورتى که زیاد آلوده گناه نشده باشند بوسیله زنگهاى بیدار باش و عکس العمل هاى اعمالشان، و یا گاهى بوسیله مجازاتهاى متناسب با اعمالى که از آنها سرزده است، بیدار مى سازد و براه حق بازمى گرداند. اینها کسانى هستند که هنوز شایستگى هدایت را دارند و مشمول لطف خداوند مى باشند و در حقیقت مجازات و ناراحتیهاى آنها، نعمتى براى آنها محسوب مى شود، چنانکه در قرآن مى خوانیم: ظهر الفساد فى البرّ و البحر بما کسبت ایدى الناس لیذیقهم بعض الذى عملوا لعلهم یرجعون: «در خشکى ها و دریاها، فساد و تباهى بر اثر اعمال مردم، ظاهر شد تا خداوند نتیجه قسمتى از اعمال آنها را به آنها بچشاند، شاید که ایشان برگردند» (سوره روم آیه 41).
ولى آنها که در گناه و عصیان، غرق شوند و طغیان و نافرمانى را بمرحله نهائى برسانند، خداوند آنها را بحال خود وا مى گذارد و به اصطلاح به آنها میدان میدهد تا پشتشان از بار گناه سنگین شود و استحقاق حداکثر مجازات را پیدا کنند. اینها کسانى هستند که تمام پل ها را در پشت سر خود ویران کرده اند، و راهى براى بازگشت نگذاشته اند و پرده حیا و شرم را دریده و لیاقت و شایستگى هدایت الهى را کاملا از دست داده اند.
آیه 178 سوره آل عمران، این معنى را تأکید کرده مى فرماید: گمان نکنند آنهائى که کافر شدند، مهلتى که به ایشان میدهیم براى آنها خوبست بلکه مهلت میدهیم تا به گناه و طغیان خود بیفزایند و براى آنان عذاب خوار کننده است.
در خطبه اى که بانوى شجاع اسلام زینب کبرى (علیها السلام) در شام در برابر حکومت خودکامه جبّار، ایراد کرد، استدلال به این آیه را در برابر یزید طغیانگر که از مصادیق روشن گنهکار غیر قابل بازگشت بود، مى خوانیم، آنجا که مى فرماید:
«تو امروز شادى مى کنى و چنین مى پندارى که چون فراخناى جهان را بر ما تنگ کرده اى و کرانه هاى آسمان را بر ما بسته اى و ما را همچون اسیران از این دیار به آن دیار میبرى، نشانه قدرت تو است، و یا در پیشگاه خدا قدرت و منزلتى دارى و ما را در درگاه او راهى نیست؟! اشتباه میکنى، این فرصت و آزادى را خداوند بخاطر این به تو داده تا پشتت از بارگناه، سنگین گردد و عذاب دردناک در انتظار تو است...
پاسخ به یک سؤال
آیه فوق، ضمناً به این سؤال که در ذهن بسیارى وجود دارد، پاسخ مى گوید که چرا جمعى از ستمگران و افراد گنهکار و آلوده اینهمه غرق نعمتند و مجازات نمى بینند.
قرآن میگوید: اینها افراد غیر قابل اصلاحى هستند که طبق سنت آفرینش و اصل آزادى اراده و اختیار، بحال خود واگذار شده اند، تا به آخرین مرحله سقوط برسند و مستحق حداکثر مجازات شوند.
بعلاوه از بعضى از آیات قرآن، استفاده مى شود که خداوند گاهى به اینگونه افراد، نعمت فراوانى میدهد و هنگامى که غرق لذت پیروزى و سرور شدند ناگهان همه چیز را از آنان میگیرد، تا حداکثر شکنجه را در زندگى همین دنیا ببینند زیرا جدا شدن از چنین زندگى مرفهى، بسیار ناراحت کننده است چنانکه مى خوانیم: فلما نسوا ما ذکروا به فتحنا علیهم ابواب کل شىء حتى اذا فرحوا بما اوتوا اخذناهم بغتة فاذاهم مبلسون: «هنگامى که پندهائى را که به آنها داده شده بود، فراموش کردند درهاى هر خیرى بروى آنان گشودیم تا شاد شوند، ناگهان هر آنچه داده بودیم از آنها باز گرفتیم، لذا فوق العاده ناراحت و غمگین شدند». (انعام آیه 44).
در حقیقت اینگونه اشخاص، همانند کسى هستند که از درختى، ظالمانه بالا میروند، هر قدر بالاتر میرود خوشحالتر میشود تا آن هنگام که بقله درخت میرسد، ناگهان طوفانى میوزد و از آن بالا چنان سقوط مى کند که تمام استخوانهاى او درهم مى شکند.
