سؤال همیشه کلید گنجینه علوم و دانشهاى بشرى بوده است.

افراد و ملتهایى که کمتر سؤال مى کنند سهم کمترى از این گنجینه بزرگ دارند.

اساساً سؤال کردن و پاسخ شنیدن حق هر انسانى است و کسى را نمى توان از این حق منطقى محروم کرد.

قرآن مجید به طور مکرر بر این مطلب تأکید نهاده که از اهل علم و دانش سؤال کنید آنچه را نمى دانید فَاسْئَلُوا اَهْلَ الذِّکْرِ اِنْ کُنْتُمْ لاتَعْلَمُونَ

گستردگى این دستور قرآنى نشان مى دهد که اسلام هیچ حدّ و مرزى را براى سؤال کردن به رسمیت نمى شناسد و به مسلمانان و حتى غیر مسلمانان (چون روى سخن در آیه به غیر مسلمانان است هر چند مفهوم آن عام است) اجازه مى دهد هر گونه سؤالى را در هر امرى از مسائل مختلف عقیدتى، اجتماعى، اخلاقى، سیاسى و غیر آنها دارند با آگاهان مطرح کنند.

بدیهى است طرح سؤالات انحرافى به منظور تخریب اعتقادات وافکار سازنده یا ایجاد تشویش و تزلزل در افکار عمومى، یا جدال و مراء ولجاجت و تعصب از این قاعده مستثنى است، چرا که اینها در واقع سوال نیست، برنامه هاى مخرب غیر انسانى است در لباس سؤال.

به هر حال از آنجا که قرآن مجید یک دائرة المعارف بزرگ پیرامون معارف الهى و مسائل انسانى است در جاى جاى آن به تناسب آیات مختلف سؤالاتى مطرح است که بسیارى از آنها در کتب مفسران پیشین چون محل ابتلائ نبوده، بى جواب مانده است.

هنگام نوشتن تفسیر نمونه (با کمک جمعى از فضلاء) ما سعى کردیم تمام این سؤالات را ـ به ویژه آنچه مربوط به مسائل روز است = مطرح کنیم و به طور دقیق به پاسخگویى از آن بپردازیم.

از آنجا که اطلاع همگان مخصوصاً جوانان عزیز تحصیل کرده از پاسخ این سؤالات ضرورى به نظر مى رسید جناب حجة الاسلام آقاى حسینى به اتفاق جمعى از فضلاى محترم حوزه علمیه که نامشان در مقدمه کتاب آمده است با تلاش فراوان سعى در جمع آورى این سؤال و جوابها از 27 جلد تفسیر نمونه و 10 جلد پیام قرآن و نظام بخشیدن به آنها نمودند و در نتیجه یکصد و هشتاد سؤال و پاسخ مهم را گردآورى کرده، والحق ذوق وسلیقه را در تنظیم و تبویب آن به خرج داده اند (شکرالله سعیهم) امیدوارم این مجموعه، دریچه هاى تازه اى به روى همگان مخصوصاً جوانان عزیز مسلمان در مسائل اسلامى و قرآنى بگشاید و ذخیره یوم المعاد همه ما باشد.

قم حوزه علمیه

ناصر مکارم شیرازى

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

پیشگفتار

با اینکه علماء بزرگ شیعه، در طول تاریخ، تفسیرهاى متعدّدى بر قرآن مجید نگاشته اند و تعدادى از آنها همواره مورد استفاده علماء و حوزه هاى علمیه و قرآن دوستان بوده است، اما جاى تفسیرى که مزایاى تفسیر نمونه را داشته باشد، آن هم به زبان فارسى خالى بود به خصوص در این زمان که توجّه به فهم قرآن براى همه طبقات روز افزون است.

حضرت آیة الله العظمى مکارم شیرازى با همکارى چند نفر از فضلاء به این نیاز مهم پاسخ داده و با تألیف این تفسیر گرانقدر خدمتى شایان به قرآن مجید انجام دادند.

برخى از ویژگى هاى این تفسیر که موجب جامعیت و جاذبیّت فوق العاده آن شده به این شرح است:

1 ـ در عین حال که این تفسیر به زبان فارسى است امّا جنبه علمى و تحقیقیآن به خوبى مراعات شده، به طورى که هم براى اهل علم و فضلاء سودمند است و هم مى تواند براى عامه علاقه مندان به فهم قرآن راهگشا باشد.

2 ـ در تفسیر آیات به جاى پرداختن به برخى مسائل غیر ضرورى به مسائل زندگى ساز که نتیجه اش بتواند در زندگى اجتماعى جامعه و نیز زندگى افراد کاملاً مؤثر باشد توجه خاص شده است.

3 ـ به تناسب عناوینى که در ایات مطرح مى شود بحث هاى فشرده و مستقلى در این تفسیر امده که خواننده بتواند با مطالعه اجمالى آن از مراجعه به کتابهاى دیگر بى نیاز باشد.

4 ـ با اینکه در متن کتاب از اصطلاحات پیچیده علمى اجتناب شده، در عین حال در موارد لزوم در پاورقى ها توضیحاتى افزوده شده تا علاوه بر دانشمندان و صاحبنظران براى عموم مراجعه کنندگان سودمند باشد.

5 ـ یکى از امتیازات مهم این تفسیر این است که پاسخگوى پرسشها و مسائل روز و حلّ ایرادها و سؤالات گوناگون در اصول و فروع و معارف اسلامى است.

به دلیل این امتیازات از محضر استاد اجازه خواستیم تا پرسشها و پاسخهاى تفسیر را به صورت جداگاه جمع آورى و در اختیار عموم بویژه نسل جوان قرار دهیم که خوشبختانه با موافقت معظّم له روبرو شد و با همکارى دوستان عزیز حجج اسلام احمد جعرى، سید علیرضا جعفرى، سید مرتضى موسوى، سید اصغر حسینى و محمد حسین محمدى دوره تفسیر نمونه و تفسیر موضوعى پیام قرآن با دقّت مطالعه و تمام موارد استخراج و کتابى که پیش روى دارید شامل 180 پرسش و پاسخ تهیه و تنظیم گردید.

یادآورى چند نکته ضرورى است:

1 ـ گاهى پاسخ یک پرسش در چند جاى تفسیر مطرح گردیده است که همه موارد جمع آورى و با ارتباط خاصّى در یک جا ذکر شده است.

2 ـ در این مجموعه از ذکر سؤالات تفسیرى که در ارتباط با نکاتى مربوط به تفسیر آیات مى باشد خوددارى شده است زیرا هدف ما جمع آورى سؤالاتى بود که در جامعه دینى ما مطرح مى باشد نه نکات تفسیرى که باید با مطالعه کامل تفسیر از آنها اطلاّع پیدا کرد.

3 ـ ممکن است سؤال شود آیا این مجموعه با کتاب «پرسشها و پاسخهاى مذهبى» تألیف حضرت استاد و حضرت آیة الله سبحانى تکرارى نیست؟ در پاسخ باید توجّه داشت که تنها در 30 مورد سؤالات این دو کتاب با هم مشابه است.

4 ـ اگر چه کار جمع آورى این کتاب به ظاهر آسان به نظر مى رسد، امّا مراحل مختلف کار، اعمّ از مطالعه دوره تفسیر، استخراج پرسشها و پاسخها، تنظیم و تلفیق موارد مکرّر آن، فرصت بسیارى را طلب کرده است.

5 ـ از مجموع 180 پرسش و پاسخ 143 مورد از تفسیر نمونه، 35 مورد از تفسیر موضوعى پیام قرآن، یک مورد از پیام امام (شرح نهج البلاغه حضرت استاد) و یک مورد از کتاب آفریدگار جهان (مجموعه بحثهاى حضرت استاد) مى باشد امید است این خدمت ناچیز مورد قبول حضرت بقیة الله ارواحنا فداه قرار گیرد.

قم ـ سید حسین حسینى