عفو و گذشت با توجه به اشاراتى که در آیات و روایات گذشته بود، آثار بسیار مطلوب و جالب و شگفت انگیزى دارد که به طور خلاصه مى توان چنین گفت:
1ـ عفو و گذشت گاه دشمنان سرسخت را به دوستان صمیمى مبدل مى سازد به خصوص زمانى که توام با نیکى و مقابله به ضد (یعنى خوبى در مقابل بدى بوده باشد) که در آیه 34 سوره فصلت به آن اشاره شده است.
2ـ عفو و گذشت سبب بقاء حکومتها و دوام قدرت است چرا که از دشمنیها و مخالفتها مى کاهد و بر دوستان و طرفداران مى افزاید. در حدیثى از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)مى خوانیم: «عَفْوُ الْمُلُوکِ بَقاءُ الْمُلْکِ; عفو پادشاهان سبب بقاء حکومت است».
3ـ عفو و گذشت سبب عزت و آبرو مى گردد، چرا که در نظر مردم نشانه بزرگوارى و شخصیت و سعه صدر است، در حالى که انتقامجویى نشانه کوتاه فکرى و عدم تسلّط بر نفس مى باشد، در حدیثى از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده است: «علیکم بالعفو فَاِنَّ الْعَفْوَ لا یَزیدُ اِلاّ عِزّاً; بر شما باد به عفو و گذشت، چرا که عفو چیزى جز عزت بر انسان نمى افزاید».
4ـ عفو و گذشت جلو تسلسل ناهنجارى ها و کینه ورزى ها و خشونت و جنایت را مى گیرد، و در واقع نقطه پایانى بر آنها مى گذارد، زیرا انتقام جویى از یک طرف سبب برافروخته شدن آتش کینه در دل طرف دیگر مى شود، و او را به انتقامى خشن تر وا مى دارد، و آن انتقام خشن تر سبب خشونت بیشترى از طرف دیگر مى شود، و گاه به جنگى تمام عیار در میان دو طایفه یا دو قبیله بزرگ منجر مى گردد که خون هاى زیادى در آن ریخته مى شود، و اموال و ثروت ها بر باد مى رود.
در حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آمده است: «تَعافُوا تَسْقُطُ الضَغائِنُ بَیْنَکُمْ; یکدیگر را عفو کنید که دشمنى ها و کینه ها را از میان مى برد».
5ـ عفو سبب سلامت روح و آرامش جان و در نتیجه سبب طول عمر است، همان گونه که در حدیث دیگرى از رسول اللّه(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم که فرمود: «مَنْ کَثُرَ عَفْوُهُ مُدَّ فى عُمْرِهِ; کسى که عفوش افزون گردد، عمرش طولانى مى شود».
البته آنچه در بالا گفته شد آثار و برکات اجتماعى عفو و گذشت است، و اما نتایج معنوى و پاداش هاى اخروى آن، بیش از این ها است، همین اندازه کافى است که بدانیم در حدیثى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) آمده است که: «العفو مع القدرة جُنّةٌ مِنْ عَذابِ اللّهِ سُبْحانَهُ; عفو و گذشت به هنگام قدرت سپرى است، در برابر عذاب الهى».
و اما انگیزه هاى انتقام جویى نیز فراوان است از جمله تنگ نظرى، کوته بینى، عدم آینده نگرى، حسد، کینه توزى، ضعف نفس، هواپرستى، و بسیارى از خوهاى زشت دیگر، که هر کدام به تنهایى یا به ضمیمه دیگرى، آتش انتقام جویى را در دل انسان ها بر مى افروزد، و مردم را به جان هم مى اندازد، نظام اجتماعى را به هم مى ریزد، و گاه باعث ضایع شدن اموال و نفوس و از میان رفتن قدرت جامعه ها و کشورها مى گردد.
1. بحارالانوار، جلد 74، صفحه 168.
2.اصول کافى، جلد 2، صفحه 108.
3.کنزالعمال، جلد 3، صفحه 373، حدیث 7004.
4.میزان الحکمة، جلد 3، حدیث 13184.
5.غررالحکم، جلد 1، صفحه 398، حدیث 1547.
