آیا در برابر غیبت کننده باید به دفاع از فرد با ایمانى که غیبت او شده است برخاست مثلا بگوید بشر جایز الخطا است، هر کسى ممکن است در زندگى لغزشى پیدا کند، یا گفته شود ممکن است این کار سهواً یا از روى فراموش کارى انجام شده باشد یا نظر آن شخص فلان موضوع حلال بوده است، باید فعل برادر مسلمان را حمل بر صحت کرد. بنابراین اگر قابل توجیه باشد توجیه کند، و اگر قابل توجیه نباشد مى گوید چه بهتر که به جاى غیبت براى او استغفار کنیم، زیرا همه ما در معرض این گونه لغزش ها هستیم.
بعضى از بزرگان فقها معتقدند که دفاع واجب است، از جمله شیخنا الاعظم مرحوم علاّمه شیخ انصارى در بحث غیبت از مکاسب محرّمه است.
روایات زیادى نیز درباره لزوم ردّ غیبت از معصومین(علیهم السلام) نقل شده است که مرحوم صاحب کتاب وسائل الشیعه در باب 156 از ابواب احکام العشرة حج گردآورى نموده است از جمله:
در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) فرمود: «یا على مَنْ اُغْتِیبَ عِنده اُخْوهُ المُسلم فَاسْتَطاعَ نَصْرَهُ وَ لَمْ یَنْصُرُهُ خَذَلَهُ اللّهُ فی الدُّنْیا وَ الآخرةِ; کسى که نزد او غیبت برادر مسلمانش شود و توانائى بر یارى او داشته باشد و یاریش نکند خداوند او را در دنیا و آخرت مخذول مى کند».
همین تعبیر یا شبیه آن در روایات متعدد دیگرى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و امام صادق(علیه السلام) نقل شده است.
در حدیث دیگرى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم که در خطبه اى براى عموم مردم فرمود: «مَنْ رَدَّ عَنْ اَخیه غَیْبَةً سَمِعَهُا فى مَجْلِس ردَّ اللّهُ عَنْهُ اَلْفَ باب مِنَ الشَرِّ فِى الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ، فَاِنْ لَمْ یَرُدَّ عَنْهُ وَ اَعْجَبَهُ کانَ عَلَیْه کَوِزْرِ مَنْ اغْتابَ; کسى که از برادرش غیبتى را که در مجلسى مى شنود رد کند (و در برابر آن دفاع نماید) خداوند هزار در از درهاى بدى را در دنیا و آخرت از او رد مى کند. و اگر آن غیبت را رد نکند و از آن خوشحال شود همانند گناه غیبت کننده براى او خواهد بود».
و نیز در حدیث دیگرى از همان بزرگوار نقل شده است که فرمود: «مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ اَخیْه کانَ لَهُ حِجاباً مِن النّارِ; کسى که از آبروى برادرش دفاع کند حجابى از آتش دوزخ براى او خواهد بود».
ولى از مجموع این روایات وجوب دفاع استفاده نمى شود، بلکه نهایت امر، استحباب مؤکّد مى توان استفاده کرد، زیرا تعبیر به مخذول کردن که در چند روایت آمده بیش از این نمى رساند که خدا دست از یارى چنین کسى بر مى دارد (چرا که خذلان به معنى ترک نصرت و یارى است) همچنین وعده ثواب بهشت یا نجات از دوزخ که در روایات آمده است آن هم دلیل بر وجوب نخواهد بود، ولى تعبیرى که در روایت دوم آمده است که مانند گناه غیبت کننده براى او مى نویسند دلیل بر وجوب دفاع است، ولى در آن حدیث این گناه در مورد کسى ذکر شده که نه فقط دفاع نمى کند بلکه از غیبت برادر مسلمانش خوشحال هم مى شود.
به هر حال خواه دفاع در برابر غیبت برادر مسلمان واجب باشد و خواه مستحب مؤکّد، یکى از وظایف حسّاس اسلامى است. و اگر جنبه نهى از منکر به خود بگیرد به یقین واجب است.
1. وسائل الشیعه، جلد 8، صفحه 66.
2. همان، صفحه 607.
