«شکر نعمت» همان «قدر دانى از نعمت» است خواه به زبان باشد یا در عمل، بنابراین «کفران و ناسپاسى» بى اعتنائى به نعمتها و یا تحقیر و تضییع آنها است، و این یکى از رذائل مهم اخلاقى است خواه در زندگى فردى باشد یا در زندگى اجتماعى و در واقع شکرگزارى سبب پیوند دلها و استحکام رشته هاى محبت در جامعه انسانى، در حالى که ناسپاسى پیوندها را قطع مى کند و جامعه انسانى را به جهنم سوزانى از کینه و عداوت و بدبینى مبدّل مى کند!

در مسیر تکامل روح انسانى و سیر الى اللّه و تهذیب نفوس نیز کفران و ناسپاسى مانع بزرگى است، روح را آلوده و وجدان را ضعیف و نورانیت باطن را از بین مى برد.

موضوع «شکر منعم» که در فطرت انسانها به ودیعت نهاده شده، راه گشاى راه توحید و خداشناسى است که بسیارى از علماى عقائد در نخستین بحثهاى عقیدتى یعنى «ضرورت شناخت بخشنده نعمتها» بر آن تکیه کرده اند که شرح آن در بحثهاى آینده به خواست خدا خواهد آمد.

با این اشاره به قرآن باز مى گردیم و بخشى از آیات قرآنى را که از کفران نعمت نکوهش و از شکر نعمت ستایش مى کند مورد بررسى قرار مى دهیم.

1ـ وَ اِذتَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِن شَکَرْتُمْ لاََزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِن کَفَرْتُمْ اِنَّ عَذابى لَشَدیِدٌ.   (ابراهیم ـ 7)

2ـ وَ مَنْ شَکَرَ فَاِنَّما یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ کَفَرَ فَاِنَّ رَبّى غَنِّىٌ کَریمٌ.   (نمل ـ 40)

3ـ وَ مَنْ یَشْکُرْ فَاِنَّما یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ کَفَرَ فَاِنَّ اللّهَ غَنِّىٌّ حَمِیْدٌ.   (لقمان ـ 12)

4ـ وَ لَئِنْ اَذَقْنَا الاِْنسانَ مِنّا رَحْمَةً ثُمَّ نَزَعْناها مِنْهُ اِنَّهُ لَیَؤُسٌ کَفُورٌ ـ وَ لَئِنْ اَذَقْناهُ نَعْمآءَ بَعْدَ ضَرّآءَ مَسَّتْهُ لَیَقولَنَّ ذَهَبَ السَّیِّئاتُ عَنّى اِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخَورٌ.   (هود ـ 9 و 10)

5ـ وَ اِذا مَسَّکُمُ الضُّرُّ فى الْبَحْرِ ضَلَّ مَنْ تَدْعُونَ اِلاّ اِیّاهُ فَلَمّا نَجّاکُم اِلَى البَرِّ اَعْرَضتُمْ وَ کانَ الاِْنسانُ کَفُوراً.   (اسراء ـ 67)

6ـ اَلَمْ تَرَ اِلَى الَّذیْنَ بَدَّلُوا نِعْمَةَ اللّهِ کُفْراً وَ اَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوارِ، جَهَنَّم یَصْلَوْنَها وَ بِئْسَ الْقَرارُ.   (ابراهیم ـ 28 و 29)

7ـ وَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلا قَرْیَةً کَانَتْ آمِنَّةً مُطْمَئِنَّةً یَأتِیْها رِزْقَها رَغَداً مِنْ کُلِّ مَکان فَکَفَرَتْ بِاَنعُمِ اللّهِ فَاَذاقَها اللّهُ لِباسَ الْجُوْعِ وَ الْخُوْفِ بِما کانُوا یَصْنَعُونَ.   (نحل ـ 112)

8ــ لَقَد کانَ لِسَبَإ فى مَسْکَنِهِمْ آیَةٌ جَنَّتَانِ عَن یَمیْن وَ شِمَال کُلُوا مِن رِزْقِ رَبِّکُمْ وَاشْکُرُوا لَهُ بَلَدَةٌ طَیِّبَةٌ وَ رَبٌّ غَفُورٌ ـ فَاَعْرَضُوا فَاَرْسَلْنا عَلَیْهِمْ سَیْلَ الْعَرِمِ وَ بَدَّلْناهُم بِجَنَّتَیْهِمْ جَنَّتَیْنِ ذَواتَى اُکُل خَمْط وَ اَثل وَ شَىء مِنْ سِدْر قَلِیِل ـ ذلِکَ جَزَیْناهُمْ بِما کَفَرُوا وَ هَلْ نُجازِى اِلاَّ الکَفُورَ.   (سبأ ـ 15 و 17)