با توجه به این که سخن چینى از بدترین پدیده هاى شوم اجتماعى است که جامعه را به هم مى ریزد، و سرچشمه مفاسد بى شمار و حتى خون ریزى مى شود، در احادیث اسلامى مؤکداً از آن نهى شده و روایات تکان دهنده اى پیرامون آن وارد شده است از جمله:
1ـ در حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم که از یاران خود پرسید: «اَلا اُنَبِّئُکُمْ بِشِرارِکُمْ; آیا شما را از بدترین افراد آگاه سازم؟ عرض کردند آرى اى رسول خدا!» فرمود: «اَلْمَشّائُونَ بِالَنمِیمَةِ وَ الْمُفَرِّقُونَ بَیْنَ الاَْحِبَّةِ اَلْباغُونَ لِلْبُراءِ الْمَعایِبِ; آنها کسانى هستند که براى سخن چینى تلاش مى کنند، و بین دوستان جدایى مى افکنند و بر افراد پاک عیبجوئى مى کنند».
نمیمه در اصل به معنى صداى کوتاه و آهسته اى است که از حرکت چیزى یا از برخورد پاى انسان به زمین هنگام راه رفتن بر مى خیزد و از آنجا که افراد سخن چین، معمولا سخنان خود را آهسته و در گوشى به این و آن مى رسانند، تا به عنوان خبر مهمى مورد استقبال قرار گیرد، این واژه بر سخن چینى اطلاق شده است.
و بعضى گفته اند نمیمه در اصل به معنى تزیین کلام دروغین است، (چرا که افراد سخن چین سعى مى کنند، حتى سخنان دروغ خود را به لباس زیبا در آورند).
شبیه همین معنى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) نیز نقل شده است.
2ـ در حدیث دیگرى از امام باقر(علیه السلام) مى خوانیم: «اَلْجَنَّةُ مُحَرَّمَةٌ عَلى الْقَتّاتینِ اَلْمَشّائینَ بِالَّنمِیمَةِ; بهشت به افراد قتّات که تلاش در سخن چینى دارند حرام است».
قتّات از ماده «قَت» (بر وزن شط) در اصل به معنى دروغ گفتن و استراق سمع نمودن است، خواه سخن چینى در آن باشد یا نباشد بنابراین قتّات کسى است که مى خواهد مخفیانه از اسرار مردم باخبر شود و در میان آنها افساد کند که گاه توأم با سخن چینى نیز مى شود.
در بعضى از روایات و کتب لغت قتّات و نمّام به یک معنى تفسیر شده است.
3ـ در حدیث دیگرى از «ابوذر» از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) نقل شده است که فرمود: «یا اَباذَرْ صاحِبُ الَّنمِیمَةِ لا یَسْتَریحُ مِنْ عَذابِ اللّهِ فِى الاْخِرَةِ; شخص سخن چین در آخرت از عذاب الهى آسوده نخواهد شد».
4ـ در حدیث دیگرى تعبیر شدیدترى درباره افراد سخن چین از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)نقل شده است، در یکى از خطبه هایش فرمود: «وَ مَنْ مَشى فى نَمِیمَة بَیْنَ اِثْنینِ سَلَّطَ اللّهُ عَلَیْهِ فِى قَبْرِهِ ناراً تُحْرِقُهُ اِلى یَوْمِ الْقِیامَةِ; کسى که در میان دو نفر سخن چینى کند خداوند در قبرش آتشى مسلّط مى کند که تا روز قیامت او را مى سوزاند».
5ـ در حدیثى از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده است که: در یکى از سال ها بنى اسرائیل گرفتار خشکسالى شدید و قحطى شدند، موسى(علیه السلام) چند مرتبه به نماز استسقاء پرداخت و دعاى او مستجاب نشد (از این نظر در تعجب فرو رفت) خداوند به او وحى فرستاد که من دعاى تو و همراهانت را مستجاب نمى کنم، چرا که در میان آنها فرد سخن چینى است که اصرار بر کار خود دارد، موسى(علیه السلام) عرض کرد پروردگارا آن مرد کیست؟ که ما او را از میان خود بیرون کنیم؟ خداوند فرمود: اى موسى من شما را از سخن چینى نهى مى کنم آیا ممکن است خودم نمامى کنم (سرّ آن گنهکار را فاش نمایم، در این هنگام موسى دستور داد) همگى توبه کردند و باران نازل شد.
6ـ در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) آمده است که فرمود: «اَرْبَعَةٌ لا یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ اَلْکاهِنُ وَ الْمُنافِقُ وَ مُدْمِنُ الْخَمْرِ وَ الْقَتّاةُ وَ هُوَ النمّامُ; چهار گروهند که وارد بهشت نمى شوند: کاهن (آنها که به دروغ از امور پنهانى و آینده خبر مى دهند و ادعاى آگاهى بر اسرار غیب دارند) و منافق و معتاد به مشروبات الکلى و قتّات یعنى نمّام».
7ـ از امیرمؤمنان على(علیه السلام) آمده است که فرمود: «اَلَّنمامُ جِسْرُ الشَّرِّ; سخن چین پل شرّ و فساد است».
8ـ در حدیث دیگرى از همان بزرگوار آمده است: «لاتَجْتَمِعُ اَمانَةٌ وَ نَمِیمَةٌ; امانت و درستکارى با سخن چینى هرگز جمع نمى شود». (شخص سخن چین خائن است).
9ـ این سخن را با حدیث دیگرى از پیامبر اکرم پایان مى دهیم هر چند احادیث در این زمینه بسیار است فرمود: «اِنَّ اَحَبَّکُمْ اِلَى اللّهِ الَّذِینَ یُؤْلَفُونَ وَ یَأْلِفُونَ وَ اِنَّ اَبْغَضَکُمْ اِلَى اللّهِ اَلْمَشّائُونَ بِالَنمِیمَةِ، اَلْمُفَرِّقُونَ بَیْنَ الاِْخْوانِ; محبوب ترین شما نزد خدواند کسانى هستند که در میان مردم الفت و دوستى ایجاد مى کنند و خودشان نیز محبت و دوستى را پذیرا مى شوند و مبغوضترین شما نزد خداوند کسانى هستند که سعى در سخن چینى دارند، و در میان دوستان جدایى مى افکنند».
* * *
از مجموع این احادیث به خوبى استفاده مى شود که نمامى و سخن چینى از گناهان کبیره و بسیار خطرناک و سبب خسران و زیان دنیا و آخرت است کسانى که مرتکب این کار شوند و در میان دوستان و خانواده ها جدایى افکنند هرگز روى بهشت را نخواهند دید، مگر این که توبه کنند و به جبران اعمال خویش بپردازند. در خلال این روایات اشارات پرمعنایى به فلسفه حرام بودن این عمل و پیامدهاى آن شده بود که در بحث هاى آینده مشروح تر مورد توجه قرار خواهد گرفت.
1. وسائل الشیعه، جلد 8، صفحه 616.
2. اقتباس از مفردات راغب (واژه نمیمه).
3. اقتباس از لسان العرب (واژه نمیمه).
4.وسائل الشیعه، جلد 8، صفحه 617.
5.همان مدرک.
6.همان مدرک، (حدیث 4).
7.وسائل الشیعه،جلد 8، صفحه 618، حدیث 6.
8.المحجة البیضاء، جلد 5، صفحه 276.
9. وسائل الشیعه، جلد 8، صفحه 619، حدیث 11 (باب تحریم النمیمه).
10.المحجة البیضاء، جلد 5، صفحه 279.
11.غررالحکم، حدیث 10581.
12.آثار الصادقین، جلد 24، صفحه 416.
