هنگامى که این دو واژه در مورد مردم به کار مى رود مفهوم روشنى دارد; مفهوم سوءظن آن است که هرگاه کارى از کسى سر زند که قابل تفسیر صحیح و نادرست باشد آن را به صورت نادرستى تفسیر کنیم، مثلا هنگامى که مردى را با زن ناشناسى ببیند فکر کند آن زن نامحرم است و نیت آنها ارتکاب اعمال خلاف مى باشد، در حالى که حسن ظن مى گوید بگو حتماً محرم یا همسر او است. یا هنگامى که شخصى اقدام به ساختن مسجد یا بناى خیر دیگرى مى کند مقتضاى سوءظن آن است هدفش ریاکارى یا اغفال مردم است، در حالى که حسن ظن مى گوید این عمل را با انگیزه الهى و نیت خیرخواهانه انجام داده است.
از اینجا روشن مى شود که دائره حسن ظن و سوءظن بسیار وسیع و گسترده است و نه تنها در عبادات بلکه در مسائل اجتماعى، اخلاقى، اقتصادى و سیاسى نیز جارى مى شود.
و هنگامى که این دو واژه درباره خداوند به کار رود، منظور از حسن ظن آن است که به وعده هاى الهى امیدوار باشد، وعده رزق و روزى، وعده یارى کردن یارانش، وعده پیروزى مجاهدان، وعده آمرزش گناهان و مانند اینها. و معنى سوء ظن آن است که به هنگام بروز مشکلات نسبت به وعده هاى الهى متزلزل شود، وهنگام پیش آمدن امتحانات دشوار در مسائل مالى و غیر آن، وعده هاى خداوند را فراموش کرده رو به گناه آورد.
در روایات گذشته نیز تعبیرات زنده و روشنى دیده مى شود که آنچه را در بالا گفتیم تأیید مى کند.
* * *
در اینجا نکات مهمى است که باید به تحلیل آنها پرداخت:
