افراد جاه طلب را غالباً مى توان از حرکات و کلمات و رفتارشان شناخت; آنها تمایل دارند تمام کارهاى نیکى را که انجام مى دهند تابلو کنند و همه از آن آگاه شوند تا در نزد مردم مقام و منزلتى پیدا کنند.
به همین دلیل جاه طلبان غالباً به ریاکارى نیز کشیده مى شوند چرا که بدون ریاکارى حسّ جاه طلبى آنها اشباع نمى شود لذا بعضى از بزرگان اخلاق جاه طلبى و ریاکارى را همراه یکدیگر در کتابهاى خود عنوان کرده اند.
بسیارى از جاه طلبان حتى علاقه دارند کارهایى را هم که انجام نداده اند به حساب آنها بگذارند و به مضموت آیه شریفه: «وَ یُحِبُّونَ اَنْ یُحْمَدُوا بِمالَمْ یَفعَلُوا; دوست دارند نسبت به کار نیکى که انجام نداده اند مورد ستایش قرار گیرند!»
هدف آنها کسب وجاهت عمومى و اسم و آوازه است از هر طریقى که باشد نه براى اینکه وجاهت عمومى را مقدمه اى براى انجام اصلاحات اجتماعى و کارهاى خیر قرار دهند، بلکه به این منظور که مردم آنها را بستایند و در برابر آنها خضوع کنند، و به مدح ستایش آنها بپردازند.
جاه طلبان سعى مى کنند به سراغ کارهایى بروند که اسم و آوازه و شهرتى در آن است، هر چند بازده ضعیف داشته باشد و هرگز به کارهایى که سروصدا و آوازه اى ندارد تمایل نشان نمى دهند هر چند فایده آن براى جامعه فوق العاده زیاد باشد.
جاه طلبان توقع و انتظار دارند دائما مدح آنها شود، کمترین نقد و نکوهش از آنها به عمل نیاید، انتظار دارند در مجالس همه آنها را احترام کنند و کسى بالاتر از آنها ننشیند، در اثناء سخنان آنها سخن نگوید و به اصطلاح سخن آخر، سخن آنها باشد. افرادى که آنها را تکریم و تعظیم مى کنند در نظر آنها افراد با معرفتى هستند و افرادى که نسبت به آنها اعتنایى ندارند، افرادى بى معرفت و نمک نشناسند; به همین دلیل این افراد غالباً مورد تنفّرند و اگر نیازمندانى به آنها مراجعه کنند از روى اجبار و ناچارى است.
این افراد بسیار زود شناخته مى شوند حتى در روایتى از امام صادق(علیه السلام) آمده است: «اِنَّ شِرارَکُمْ مَنْ اَحَبَّ اَنْ یُوَطَّأَ عَقِبَهُ; کسانى که دوست دارند مردم پشت سر آنها بیفتند بدترین شما هستند».
در حدیث دیگر از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «مَنْ اَحَبَّ اَنْ یُمَثَّلَ لَه الرِّجالَ فَلْیُتَبَؤ مَقْعَدُهُ مِنَ النّارِ; کسى که دوست دارد مردم دست به سینه در مقابل او بایستند خود را مهیاى آتش دوزخ کند!»
دیگر از نشانه هاى آنها این است که آنها در دنیائى از وهم و خیال به سر مى برند و آنچه را در واقعیت عینى از مقام و منزلت به دست نمى آورند، در عالم اوهام و خیالات براى خود فراهم مى سازند.
* * *
1. به محجة البیضاء، جلد 6، صفحه 106 به بعد مراجعه شود که در حدود صد صفحه درباره این دوبحث نموده است.
2. آل عمران، آیه 188.
3. اصول کافى، جلد 2، صفحه 299، حدیث 8.
4.مکارم اخلاق، جلد 1، صفحه 26.
