زندگى اجتماعى همیشه توام با تزاحمها و نزاعها است و یکى از شاخه هاى تزاحم بگو و مگوهائى است که در میان افراد صورت مى گیرد و گاه دامنه پیدا مى کند و به مشاجرات شدید و حتى در بعضى اوقات ممکن است به خون ریزى منتهى شود!
وظیفه دیگران این است که در اصلاح ذات البین و رفع سوء تفاهم و فراهم آوردن جوّ خوش بینى و حسن ظن در میان افرادى که درگیر مناقشات هستند بکوشند و به اصطلاح آب به روى آتش بپاشند.
ولى متأسفانه گروهى هستند که بر اثر انگیزه هاى مختلف درست در جهت خلاف این مطلب گام برمى دارند گوئى بنزین بر آتش مى پاشند و دامنه این حریق را وسیعتر مى کنند و به یقین در تمام مفاسدى که از آن به بار مى آید شریک و سهیم اند; سخن این را براى آن مى برند و سخن آن را براى این و حتى گاهى از خودشان چیزى نیز بر آن مى افزایند این گروه را سخن چین مى نامند و از بدترین خلق خدا هستند در حالى که گروه اول صالحان و مصلحانند و کار آنها در حد جهاد فى سبیل اللّه است.
همانگونه که در روایات وارد شده است: «اَجْرُ الْمُصْلِحِ بَیْنَ النّاسِ کَاَجْرِالُْمجاهِدِ بَیْنَ اَهْلِ الْحَرْبِ».
سخن چینى هر گاه تکرار شود به صورت یک خلق و خوى در مى آید و از رذائل بسیار زشت اخلاقى است در آیات و روایات اسلامى اشارات زیادى در نکوهش این رذیله اخلاقى و ستایش فراوان درباره اصلاح ذات البین آمده است.
با این اشاره به آیات قرآن باز مى گردیم و آیات مربوط به این دو صفت را بررسى مى کنیم سپس به تحلیل ریشه ها، پیامدها و آثار نامطلوب سخن چینى و برکات اصلاح ذات البین و طرق درمان آن رذیله اخلاقى و تقویت این فضیلت مى پردازیم.
1ـ وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَة لُمَزَهْ. (همزه ـ 1)
2ـ وَ لا تُطِعْ کلَّ حَلاّف مَهین ـ هَمّاز مَشّاء بِنَمِیم ـ مَنّاع لِلْخَیْرِ مُعْتَد اَثِیم ـ عُتُلٍّ بَعْدَ ذلِکَ زَنِیْم. (قلم ـ 11 تا 13)
3ـ یا اَیُّهَا الَّذیْنَ آمَنُوا اِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بِنَباء فَتَبَیَّنُوا اَنْ تُصِیبُوا قَوْماً بِجَهالَة فَتُصْبِحُوا عَلى ما فَعَلْتُمْ نادِمینَ. (حجرات ـ 6)
4ـ مَنْ یَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً یَکُنْ لَهُ نَصِیْبٌ مِنْها وَ مَنْ یَشْفَعْ شَفاعَةً سَیِّئَةً یَکُنْ لَهُ کِفْلٌ مِنْها وَ کانَ اللّهُ عَلى کُلِّ شَىء مَقِیْتَا. (نساء ـ 85)
5ـ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الأنْفالِ قُلِ الأنْفالُ لِلّهِ وَ الرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللّهَ وَ اَصْلِحُوا ذاتَ بَیْنَکُمْ وَ اَطِیْعُوا اللّهَ وَ رَسُولَهُ اِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِیْنَ. (انفال ـ 1)
6ـ وَ لا تَجْعَلُوا اللّهَ عُرْضَةً لاَِیْمانِکُمْ اَنْ تَبَرُّوا وَ تَتَّقُوا وَ تُصْلِحُوا بَیْنَ النّاسِ وَ اللّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ. (بقره ـ 224)
7ـ لا خَیْرَ فِى کَثیر مِنْ نَجْواهُم اِلاّ مَنْ اَمَر بِصَدَقَة اَوْ مَعْرُوف اَوْ اِصْلاح بَیْنَ النّاسِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِیْهِ اَجْراً عَظِیْماً. (نساء ـ 114)
8ـ... اِنْ اُریْدُ اِلاّ الأِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ ما تَوْفِیْقِى اِلاّ بِاللّهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلتُ وَ اِلَیْهِ
اُنِیْبُ. (هود ـ 88)
1. تفسیر منهج الصادقین، ج 8، صفحه 417.
