چنانکه مى دانیم درمان بیماریهاى اخلاقى و روانى به طور کلى از دو طریق است، نخست از طریق علمى و بررسى پیامدهاى سوء آن رذیله اخلاقى، و به این طریق کسى که آثار منفى بهانه جوئى و لجاجت را با تحلیل عمیق دریابد و بداند این صفت رذیله انسان را از خدا و خلق خدا دور مى کند و راه تکامل را به روى او مى بندد و در اجتماع منزوى مى سازد و از درک حقایق محروم مى نماید و در واقع حجاب ضخیمى است که به روى عقل انسان مى افتد به یقین این آمادگى در او پیدا مى شود که از این خوى زشت فاصله بگیرد و ریشه هاى گندیده آن را از سرزمین روح خود برکند.
و نیز بداند که لجاجت و بهانه جوئى با ایمان ساز گارنیست همانگونه که در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم «سِتَّةٌ لا تَکُونُ فى المُؤمِنِ قیْلَ وَ ما هى؟ قالَ العُسْرُ وَ النَّکْدُ وَ اللَجاجَةُ وَ الکِذْبُ وَ الْحَسَدُ وَ الْبَغىُ; شش چیز است که در افراد با ایمان وجود ندارد پرسیدند آن شش چیز کدام است؟ فرمود: سخت گیرى و بخل و لجاجت و دروغ و حسد و ظلم».
طریق دیگر مبارزه راهکارهاى عملى است، یعنى هنگامى که مقدمات ابراز این صفت در او پیدا مى شود سعى کند فوراً از در تسلیم درآید و حق را پذیرا شود و از گوینده تشکر کند و اگر در ابتدا از خود سرسختى نشان داده عذرخواهى نماید، هرگز یک سخن را از سر لجاجت تکرار نکند و اگر یک بار بر زبان او جارى شد بلافاصله سکوت کند و خود را از وسوسه شیطان به خدا بسپارد هنگامى که چند بار این برنامه را عملى کند تدریجاً از شدّت لجاجت او کاسته مى شود وبا ادامه این راه ریشه کن خواهد شد.
با افراد لجوج نشست و برخاست نکند وبه جدال و مراء ننشیند و به بحث و مجادله نپردازد، حالات بزرگان پیشین را مطالعه کندکه چگونه حرف حق را حتى از یک کودک یا غلام وبرده مى پذیرفتند واگر شاگردان آنهاایرادى مى گرفتند و ایراد را درست مى دیدند با عنایت واحترام پذیرا مى شدند و از آنجا که یکى از آثار یا یکى از انگیزه هاى آن ریاکارى و جهل و نادانى است هرقدر در اصلاح خویش از این دوصفت رذیله بکاهد از لجاجت او کاسته خواهد شد ونیز حالات اقوام پیشین را که بر اثر لجاجت در برابر انبیا برخاستند وکفر را بر ایمان ترجیح دادند و سرانجام گرفتار عذاب هاى الهى شدند از نظربگذراند و بداند پوئیدن راه لجاج سرانجامش همان است که دامنگیر آن اقوام کافر لجوج شد و اگر گرفتار عذاب الهى نشود در زندگى دنیا سخت به رنج و تعب مى افتد در داستان گاو بنى اسرائیل آمده است که لجاجت در برابر دستور موسى(علیه السلام) سبب شد بنى اسرائیل هر چه داشتند به عنوان بهاى آن گاو با ویژگى هاى خاصش بپردازند تا آنجا که گروهى از آنها به گدائى افتادند و نزد موسى(علیه السلام) رفتند و اعتراف کردند که بخاطر لجاجت هرچه داشتیم از دست دادیم براى ما دعا کن تا خداوند روزى ما را وسیع کند!
1. بحارالانوار، جلد 64، صفحه 301، حدیث 29.
2. بحار الأنوار، جلد 13، صفحه 272.
