سؤال 1754 ـ اگر مردى عقیم باشد، ولى زن او سالم و قدرت بارورى داشته باشد، اگر اسپرم مرد دیگرى در آزمایشگاه با تخمک زن مذکور ترکیب شود و آن گاه این نطفه ترکیب یافته یا جنین در رحم زن نهاده شود، لطفاً بفرمایید:
الف) آیا این کار جایز است؟
جواب: جایز نیست.
ب) آیا این امر زنا محسوب مى شود؟
جواب: زنا نیست; ولى از جهاتى شبیه زناست.
ج) آیا مشخّص بودن یا ناشناس بودن دهنده اسپرم در حکم مسأله تأثیر دارد؟
جواب: هیچ تأثیرى ندارد.
د) رابطه شرعى کودک با شوهر زن از لحاظ ارث، محرمیّت و نکاح چگونه خواهد بود؟
جواب: رابطه اى با او ندارد; جز این که فرزند طبیعى همسر اوست و با او محرم است.
هـ) رابطه شرعى کودک با مرد صاحب اسپرم از نظر ارث، محرمیّت و نکاح چگونه مى باشد؟
جواب: به منزله فرزند نامشروع اوست که محرم است; ولى از یکدیگر ارث نمى برند.
سؤال 1755 ـ در مواردى زن عقیم بوده و داراى تخمک بارور نیست ولى شوهر قدرت بارورى داشته و خواستار بچّه مى باشد، اگر اسپرم مرد گرفته شود و با تخمک زن دیگرى در آزمایشگاه ترکیب شود، آن گاه این نطفه ترکیب یافته یا جنین در رحم زن ثالثى نهاده شود و در آن جا رشد نموده و متولّد شود، لطفاً بفرمایید:
الف) آیا این امر جایز است؟
جواب: ترکیب نطفه آن مرد با تخمک زن اجنبى جایز نیست; مگر این که آن زن بى شوهر باشد و او را به عقد موقّت خود درآورد و از تخمک او استفاده کند.
ب) رابطه شرعى این کودک از نظر نسب مادرى، محرمیّت، نکاح و ارث با همسرِ مرد (که هیچ نقشى در تولّد کودک نداشته) چگونه است؟
جواب: هیچ رابطه اى با او ندارد، جز این که فرزند شوهر اوست و با او محرم است.
سؤال 1756 ـ در موردى که زن داراى تخمک سالم مى باشد، امّا رحم قدرت نگهدارى و پرورش جنین را ندارد، اگر اسپرم شوهر با تخمک زن در آزمایشگاه ترکیب شود و سپس این نطفه ترکیب شده یا جنین حاصله در آزمایشگاه به رحم زن دیگرى منتقل شود، لطفاً بفرمایید:
الف) آیا این امر جایز مى باشد؟
جواب: این کار ذاتاً جایز است، امّا چون معمولاً موجب نظر و لمس حرام است، تنها در موارد ضرورت جایز است.
ب) آیا اجازه صاحب رحم لازم است؟
جواب: آرى لازم است.
ج) آیا زنى که نطفه ترکیب شده یا جنین در رحم او قرار مى گیرد، مى تواند جهت انجام این عمل درخواست اجرتى نماید؟
جواب: مانعى ندارد.
هـ) رابطه شرعى کودک متولّد شده، از نظر نسب مادرى، با صاحب رحم و زن صاحب تخمک چگونه است؟
جواب: زن صاحب تخمک مادر اوست و زن صاحب رحم به منزله مادر رضاعى مى باشد و به او محرم است.
و) رابطه شرعى این کودک از نظر نسب، ارث، محرمیّت و نکاح با شوهر زن صاحب رحم چگونه است؟
جواب: فقط نسبت به او محرم است.
سؤال 1757 ـ تلقیح اسپرم و تخمک زن و شوهر شرعى در خارج از بدن و جایگزینى آن در رحم همان زن چه حکمى دارد؟ آیا کودک حاصل حلال زاده است؟
جواب: این کار ذاتاً اشکالى ندارد; ولى چون معمولاً مستلزم نظر و لمس حرام است، تنها در صورت ضرورت جایز مى باشد. (منظور از ضرورت این است که مثلاً اگر این کار انجام نشود زندگى زناشویى آن مرد و زن مختل مى شود و یا زن گرفتار بیمارى مى شود). و در هر حال فرزند مذکور حلال زاده است.
سؤال 1758 ـ تلقیح اسپرم و تخمک زن و شوهر شرعى و رشد جنین در محیط غیر انسانى چه حکمى دارد؟ آیا کودک حاصل از این عمل حلال زاده است؟
جواب: اشکالى ندارد به همان شروطى که در بالا گفته شد و فرزند مذکور حلال زاده است.
مردى دیگر استفاده کرد؟ به صورتى که دو طرف همدیگر را نبینند و اسپرم مرد را در مطبّ دکتر به زن تزریق کنند. در ضمن شنیده ام که گفته اند این عمل چون براى جلوگیرى از طلاق است و دو طرف همدیگر را نمى بینند، اشکالى ندارد و مانند خونى است که از شخصى گرفته و به شخص دیگرى تزریق مى کنند، و لهذا از نظر شرعى حلال است. آیا چنین چیزى صحّت دارد؟
جواب: این کار گناه دارد و جایز نیست; مگر این که شما از شوهرتان طلاق بگیرید و بعد از گذشتن عدّه به عقد موقّت مثلاً یک روزه مردى درآیید، هرچند او را هرگز ندیده و نبینید و نطفه آن مرد را در مطبّ دکتر گرفته و به شما تزریق کنند و بعد از تولّد فرزند مجدّداً به عقد شوهرتان درآیید. در غیر این صورت جایز نیست.
سؤال 1760 ـ اسپرم زوج با رضایت او و به طریق اصول پزشکى گرفته شده تا به زوجه خود او تلقیح مصنوعى شود; امّا قبل از این که این تلقیح انجام گیرد، زوج مى میرد و پس از فوت او این عمل صورت مى گیرد و فرزندى به دنیا مى آید. آیا فرزند متولّد شده، فرزند مشروع همان زوج متوفّى است و از او ارث مى برد؟
جواب: این کار مجاز نبوده است; ولى چنانچه نمى دانستند، فرزند مزبور حلال زاده است و احکام محرمیّت را دارد و از مادر ارث مى برد، ولى از پدر ارث نمى برد.
سؤال 1761 ـ تعدادى از زن و شوهرها به دلایل طبّى، بچّه دار شدنشان بطور طبیعى مشکل بوده و لازم است که از روشهاى درمانى مختلف براى کمک به آنها استفاده شود. یکى از این روشها، لقاح خارج از رحمى مى باشد; به این معنا که تخمک را از زوجه و نطفه را از شوهرش گرفته و آنها را با هم مخلوط مى نماییم. از اختلاط و امتزاج تخمک و نطفه، جنین حاصل مى شود، سپس این جنین به رحم زوجه منتقل مى شود تا حاملگى و بعد زایمان صورت گیرد. لازم به تذکّر است که جنین ها هنگام انتقال به رحم، فقط 24 تا 48 ساعت از زمان لقاحشان گذشته و داراى 4 الى 8 سلول مى باشند. گاهى از اوقات، تعداد جنین هاى حاصل از نطفه زن و شوهر بیش از حدّ نیاز است که در این صورت اضافه بر نیاز منجمد شده و پس از زایمان زن با رضایت زوجین، جنین ها از رده خارج و دور ریخته مى شود. از طرف دیگر، تعدادى از زوجها وجود دارند که به دلایل طبّى، به هیچ وجه صاحب فرزند نمى شوند; امّا براى برخى از آنها، این امکان از نظر طبّى وجود دارد که جنین هاى مازاد دسته اوّل را در صورت عدم نیاز زوجین، به رحم آنان انتقال داد. سؤالاتى که در این زمینه مطرح مى شود عبارتند از:
الف) انتقال این جنین هاى بارور نشده به رحم زن ثالث از نظر شرعى چگونه است؟
جواب: این کار ذاتاً مانع شرعى ندارد; ولى چون مستلزم لمس و نظر حرام است تنها در صورت ضرورت جایز است.
ب) در صورت عدم نیاز زوجین به جنین خود، آیا موافقت آنها براى هدیه جنین به غیر لازم است؟
جواب: آرى، لازم است.
ج) آیا والدین صاحب جنین مى توانند در ازاى اهداى جنین خود وجهى دریافت نمایند؟
جواب: بهتر این است که چیزى نگیرند.
د) آیا ارائه مشخّصات اهدا کنندگان جنین به دریافت کنندگان و برعکس، لازم است؟
جواب: نظر به این که فرزند مزبور تعلّق به صاحبان اصلى نطفه دارد، لازم است هویّت آنها ثبت شود و به اطّلاع برسد.
هـ) در صورتى که فرزند پسر باشد، آیا این پسر با زنى که در رحم او بزرگ شده، محرم است؟
جواب: آرى، محرم است.
و) در صورت دختر بودن فرزند، آیا با شوهر مادر جانشین (زنى که در رحم او بزرگ شده)، محرم است؟
جواب: آرى، محرم است.
ز) والدین فرزند حاصل چه کسانى هستند؟
جواب: پدر و مادر او صاحبان نطفه اند، هرچند به زن ثالث نیز محرم مى باشد.
ح) تکلیف ارث این بچّه ها پس از تولّد چگونه است؟
جواب: فقط از صاحبان نطفه ارث مى برند.
ط) در صورت موافقت قبلى والدین صاحب جنین (صاحب نطفه و تخمک) در اهداى جنین خود، آیا مى توانند پس از تولّد نوزاد و یا سالها بعد، از شخص ثالث مدّعى استرداد طفل شوند؟
جواب: احتیاط آن است که با رضایت مادرِ جانشین، بچّه را بگیرند.
سؤال 1762 ـ آیا مادر جانشین (زن پذیراى جنین) مستحقّ دریافت نفقه یا اجرت المثل تا زمان تولّد جنین، از صاحب نطفه و پدر جنین مى باشد؟ و آیا این کار نوعى اجاره اعضا (اجاره رحم) تلقّى مى گردد؟ یا مشمول عقد دیگرى است؟
جواب: این موضوع تابع قرارداد است، و اگر قراردادى ندارند و جنبه رایگان نداشته حقّ اجرت المثل دارد و عمل مزبور نوعى اجاره است، نه اجاره اعضا; بلکه اجیر شدن براى پرورش جنین.
