سؤال 1535 ـ شخصى به قتل عمدى همسرش اقرار و اعتراف نموده است. ولىّ دم مادر مقتوله و یک دختر هفت ساله از همان شوهر است. نظر به این که تقاضاى اجراى قصاص نفس از ناحیه مادر مشروط به ردّ نصف دیه یک مرد مسلمان به قاتل و تأمین و تضمین سهم صغیره مى باشد، لذا اگر مادر مقتوله ضمن تقاضاى اجراى قصاص، از ردّ نصف دیه به قاتل و نیز سهم صغیر اظهار عجز نماید، آیا قصاص قهراً به دیه تبدیل مى گردد، یا باید ردّ و تأمین دیه از طریق بیت المال انجام شود و قصاص اجرا گردد؟ یا حقّ قصاص تا زمان توانایى ولىّ دم باقى است؟
جواب: بیت المال وظیفه اى براى پرداخت دیه جهت قصاص ندارد و اگر ولىّ دم مایل به اخذ دیه باشد، دیه پرداخت مى شود و در مورد صغیر باید مصلحت را رعایت کرد. البتّه در شرایط کنونى غالباً مصلحت صغیر، گرفتن دیه است.
سؤال 1536 ـ اگر قاتل اظهار نماید که من از حقّ خودم نسبت به نصف دیه گذشت مى نمایم تا قصاص اجرا شود، آیا حقّ گذشت دارد؟ یا چون دیه در آتیه جزء مال الارث محسوب مى گردد، حقّ گذشت ندارد؟
جواب: بخشش دیه در این گونه موارد از سوى قاتل خالى از اشکال نیست.
سؤال 1537 ـ درباره قصاص نفس یا عضو بفرمایید:
الف) آیا ولىّ امر مى تواند بر خلاف درخواست ولىّ دم، یا مجنىٌ علیه بنا به مصالحى قصاص را به دیه تبدیل نماید؟
جواب: در شرایط عادى چنین حقّى ندارد; مگر این که اجراى قصاص سبب مفسده مهمّى شود.
ب) چنانچه پاسخ مثبت باشد، با توجّه به این که طبق فتواى مشهور، قصاص تنها در صورت رضایت جانى به دیه تبدیل مى شود، آیا مى توان على رغم درخواست جانى، قصاص را به دیه تبدیل نمود؟
جواب: از جواب بالا معلوم شد.
ج) در صورت مثبت بودن پاسخ، مسئول پرداخت دیه کیست؟ جانى، یا بیت المال؟
جواب: باید جانى بپردازد.
سؤال 1538 ـ در کدام صورت، قصاص تبدیل به دیه مى شود؟
جواب: در مواردى که قصاص خطرناک است و در موارد دیگرى مانند جایى که جانى مردّد بین دو یا چند نفر باشد و مواردى که رعایت مماثلت عادتاً امکان پذیر نباشد و مانند آن، قصاص تبدیل به دیه مى شود.
