سؤال 754 ـ گرفتن سود به واسطه حیله هاى شرعیّه چه حکمى دارد؟ آیا حیله شرعى با ضمیمه نمودن چیزى دیگر جایز است؟
جواب: اگر منظور از حیله هاى شرعى معاملات صورى بدون قصد جدّى است، مسلّماً تأثیرى در حکم ربا ندارد. و غالباً در حیله هاى شرعى، طرفین قصد معامله جدى ندارند و منظورشان فقط رباست.
سؤال 755 ـ شخصى که شغل او مسگرى است، در معاملات خود به هنگام معاوضه جنس خوب با جنس بد، چیزى اضافه مى گرفته است، آیا چنین معامله اى ربا محسوب مى شود؟ قابل ذکر است که ایشان نسبت به این مسأله جاهل بوده، بدین جهت به مجرّد این که متوجّه حرمت این عمل شده، چنین معامله اى را ترک کرده است. این نوع معامله حدوداً شصت سال صورت گرفته است، اکنون وظیفه آن شخص چیست؟ لازم به ذکر است که او هیچ کدام از مشتریان را نمى شناسد و کسانى را که مى شناسد در قید حیات نیستند، تکلیف او چیست؟
جواب: احتیاط آن است که اگر توانایى دارد مبالغ مزبور را به عنوان ردّ مظالم به فقیر دهد، و اگر خودش نیازمند است از طرف ما قبول کند و به خودش ببخشد.
سؤال 756 ـ قبول داریم که «کل شىء مع أصله بحکم جنس واحد، و ان اختلفا فى الاسم» نتیجتاً شیر با روغن گاو از مصادیق کبراى فوق الذکر مى باشد و نمى شود یک کیلو کره گاو که مثلاً دو هزار تومان ارزش دارد بدهیم و چند کیلو شیر گاو که قیمت آن مثلاً چند صد تومان مى شود بگیریم و تا آن اندازه که به ما یاد داده اند این مسائل جنبه تعبّد صرف دارد، نظر حضرتعالى در این مورد چیست؟
جواب: اضافه وزن در جنس واحد جایز نیست و احتیاط در اشیایى که به یک ریشه برمى گردند، مانند روغن و پنیر و شیر، این است که با تفاوت وزن معامله نشود، بنابراین مى توانند کره را مثلاً جداگانه بخرند و شیر را جداگانه بفروشند.
سؤال 757 ـ آیا شخصیّت حقیقى و حقوقى در ربا تفاوت ایجاد مى کند؟
جواب: احتیاط واجب این است که فرقى میان این دو گذارده نشود.
سؤال 758 ـ آیا مى توان دولت را در حکم پدر حساب کرد و در نتیجه ربا بین دولت و مردم جایز باشد؟
جواب: این تعبیر، یک تعبیر شاعرانه است و از نظر حکم شرع اثرى ندارد.
سؤال 759 ـ در مسأله 1774 رساله توضیح المسائل فرموده اید: «پدر و فرزند مى توانند به یکدیگر ربا بدهند» آیا منظور از فرزند، تنها پسر است، یا دختر هم مى تواند از پدر ربا بگیرد؟ و از سوى دیگر آیا مادر هم مى تواند از پسر و یا دختر و یا هر دو، ربا بگیرد، یا این حکم مخصوص پدر است؟
جواب: فرقى میان پسر و دختر نیست; ولى این حکم شامل مادر نمى شود.
