سؤال 556 ـ منطقه اى وجود دارد که در آن اشیاى عتیقه یافت مى شود; ولى این اشیا همراه میّت دفن شده است و بیش از پانصد سال از دفن آنها مى گذرد. آیا کندن زمین براى بیرون آوردن این گنج ها، با توجّه به این که احتمالاً یا قطعاً نبش قبر مى شود و استخوانهاى میّت نیز بیرون مى آید، جایز است؟ آیا اشیاى مذکور حکم گنج دارد و خمس آن واجب است؟

جواب: هرگاه ـ آن طور که نوشته اید ـ صدها سال بر آن گذشته، اشیاى مذکور حکم گنج را دارد و خمس آنها واجب است; ولى اگر موجب نبش قبر مسلمان شود جایز نیست; مگر این که اثرى از اموات باقى نباشد.

سؤال 557 ـ یکى از مواردى که طبق فتواى همه مراجع تقلید ـ ادام اللّه عزّهم ـ خمس آن واجب مى باشد، گنج است; و معناى این سخن این است که یابنده گنج شرعاً مالک آن مى شود، و باید خمس آن را بپردازد; با توجّه به این مسأله چرا دولت اسلامى این گونه گنج ها را به بهانه حفظ آثار باستانى و غیر آن تملّک مى کند؟ و بر فرض جواز آیا نباید معادل قیمت آن را به یابنده گنج که شرعاً مالک است، بپردازد؟

جواب: البتّه به عنوان اوّلى گنجها با شرایطى متعلّق به صاحبان زمین، و در اراضى مباح، متعلق به یابنده آن است; ولى هرگاه حکومت اسلامى به خاطر مصالحى که در عناوین ثانویّه مى گنجد لازم ببیند که گنج در اختیار بیت المال اسلام قرار گیرد، باید مطابق آن عمل شود.